Back Französisches Kaiserreich ALS Primer Imperio Francés AN Forma Frencisce Rīce ANG الإمبراطورية الفرنسية الأولى Arabic ܐܘܚܕܢܐ ܦܪܢܣܝܐ ܩܕܡܝܐ ARC الامبراطوريه الفرنسيه الاولى ARZ Primer Imperiu Francés AST Birinci Fransa imperiyası Azerbaijani Першая французская імперыя Byelorussian Първа френска империя Bulgarian
| Frantziako Lehen Inperioa Empire Français | |||
|---|---|---|---|
| 1804 – 1814 | |||
| Monarkia | |||
| |||
.png) (1804-1815) | |||
| Geografia | |||
| Hiriburua | Paris | ||
| Kultura | |||
| Hizkuntza(k) | frantsesa | ||
| Historia | |||
| Sorrera | 1804 | ||
| Desagerpena | 1814 | ||
.svg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.png){kind=small}
Frantziako Lehen Inperioa[1], Napoleonen inperioa eta Inperio Napoleonikoa ere deitua, Frantzian Napoleon Bonaparteren agintaldi inperialari deritzon izena da, zeinetan Europako zati handia menperatu zuen. Inperioak 1804tik 1814ra iraun zuen, eta 1815ean ere Ehun Egunetan laburki berrezarri zuten.
Inperioaren hasiera 1804ko maiatzaren 18an kokatzen da, Napoleonek -orduko Lehen Kontsulak- Frantziarren Enperadorearen titulua hartu zuenean. Abenduaren 2an bere buruari eman zion koroa Parisko Notre Dame katedralean. Hirugarren Koalizioak berehala egin zion aurre eratu berriko inperioari. Austerlitzeko guduan garaipen erabakigarria lortzean, Inperioak aurrera egin ahal izan zuen. Napoleonen armadak (La Grande Armée) Prusia 1806an eta Errusia Polonian 1807an (Friedlandeko bataila) garaitu zituen. Ondoren, Tilsiteko hitzarmenarekin (1807ko ekainean), bakea itzuli zen Europara.
Iberiar Penintsulan eskua sartzean gerra piztu zen 1808an. Sei urteko gerra horretan larri ahuldu zen Inperioa. 1809an, Bosgarren Koalizioko Austriaren aurka borrokatu zen Frantzia. Garaile berriro aterata, Schönbrunneko Ituna ezarri zuen Napoleonek Habsburgo leinuaren gainean. Errusiarekiko tirabira diplomatikoek Errusiaren inbasio zorigaiztokoa (1812) ekarri zuten. Seigarren Koalizioarekin, Frantziako indarrak Alemaniatik atera ziren 1813an. Napoleonek 1814ko apirilaren 6an abdikatu zuen, Elba uharte txikira erbesteratuta. Hortik 1815ean itzuli zen, baina Waterlooko guduan porrot egitean, Lehenengo Inperioa erori zen atzera bueltarik gabe.
Erpinean, 1812an, Frantziako Inperioak 130 departamentu zituela (44 milioi biztanlerekin), 600.000 soldadu zelairatu ahal izan zituen Errusia konkistatzeko. Alemanian, Italian, Espainian eta Varsoviako dukerrian tropa ugari zeukan sakabanatuta, eta Prusia nahiz Austria izeneko aliatutzat ere izan zituen. Inperioaren patua armadari atxikita zegoen. Haren aurreko garaipenek Frantziako Iraultzako hainbat printzipio Europan zehar barreiatu zituen. Jaunarekiko zergak eta beharrak bertan behera utzi ziren Frantziako armadaren aurrera egitean. Polonian izan ezik, aristokraziaren pribilegio oro deuseztatu ziren, eta kode Napoleonikoa sartuta, legearen azpian gizaki guztiak berdin ziren.