Informazio

Informazioa datu antolatu baten bilduma da, izaki edo gertakizun bati buruz, mezu bat osatzen dutenean. Esanahi anitzeko kontzeptua da, teoria ezberdinen arabera:

• Shannon telekomunikazio ingeniari amerikarrak, (Claude Elwood Shannon 1916-2001), mezuarekin parekatu zuen informazioa, igorle batek hartzaile bati ematen ziona, komunikabide bat erabiliz. 1948. urtean Informazioaren Teoria matematikoa bezala ezagutzera eman zuena.
• Kode genetikoari begira, James Watson eta Francis Crick zientzialariek, DNAren baitan informazioa zegoela adierazi zuten, bizitzaren ezinbesteko elementua zela aitortuz.
• Norbert Wiener, zibernetikaren ikuspegitik, sistema guztiek, naturalak zein artifizialak informazioa behar dutela adierazi zuen.

Informazioa kontzeptu abstraktua da, eta informatzeko ahalmena duenari egiten dio erreferentzia. Oinarrizko mailan, informazioa senti daitekeenaren edo haren abstrakzioen interpretazioari dagokio (agian formalki). Esan daiteke erabat ausazkoa ez den edozein prozesu naturalek eta edozein ingurunetan beha daitekeen edozein patroik informazio kopuru jakin bat transmititzen duela. Seinale digitalek eta beste datu batzuek informazioa transmititzeko zeinu diskretuak erabiltzen dituzte; beste fenomeno eta artefaktu batzuek, berriz, hala nola seinale analogikoek, poemek, irudiek, musikak edo beste soinu eta korronte batzuek, informazioa modu jarraituagoan transmititzen dute^[1]. Informazioa ez da ezagutza bera, interpretazioaren bidez irudikapen batetik erator daitekeen esanahia baizik^[2].

Informazioaren kontzeptua garrantzitsua da, edo hainbat kontzepturi lotuta dago^[3]: murrizketa, komunikazioa, kontrola, datuak, forma, hezkuntza, ezagutza, esanahia, ulermena, estimulu mentalak, patroia, pertzepzioa, proposamena, errepresentazioa eta entropia.

Informazioa, sarritan, modu iteratiboan prozesatzen da; urrats batean eskuragarri dauden datuak hurrengo urratsean interpretatu eta prozesatuko den informazioan prozesatzen dira. Adibidez, testu idatzi batean, Ikur edo letra bakoitzak informazio garrantzitsua transmititzen dio osatzen duen hitzari; hitz bakoitzak informazio garrantzitsua transmititzen dio osatzen duen esaldiari; esaldi bakoitzak informazio garrantzitsua transmititzen dio parte den perpausari eta, horrela, hurrenez hurren, azken urratsean informazioa interpretatu eta domeinu jakin batean ezagutza bihurtzen den arte. Seinale digital batean, bitak ikur, letra, zenbaki edo egitura gisa interpreta daitezke, eta hurrengo mailan eskuragarri dagoen informazioa transmititzen dute. Informazioaren funtsezko ezaugarria da interpretazio eta prozesamenduaren mende dagoela.

Seinale edo mezu batetik informazioa bideratzea seinale edo mezuaren barruan patroiak interpretatzean sortzen den anbiguotasun edo ziurgabetasunaren ebazpentzat har daiteke^[4].

Informazioa datu gisa egitura daiteke. Datu erredundanteak tamaina ezin hoberaino konprimi daitezke, konpresioaren muga teorikoa dena.

Datu-bilketa baten bidez eskura daitekeen informazioa analisi bidez bidera daiteke. Adibidez, jatetxe batek bezero baten eskaera bakoitzaren datuak biltzen ditu. Gero, informazio hori, enpresak erabil dezake plater ezagunena edo gutxien erabiltzen dena identifikatu nahi duenean aztertzeko^[5].

Informazioa, denboran, datuak biltegiratuz transmititu daiteke, eta espazioan, komunikazioen eta telekomunikazioen bidez^[6]. Informazioa mezu baten eduki gisa edo zuzeneko edo zeharkako behaketaren bidez adierazten da. Hautematen dena, berez, mezua dela interpreta daiteke, eta, zentzu horretan, informazio oro mezu baten edukiarekin transmititzen da beti.

Informazioa hainbat modutan kodifika daiteke transmisiorako eta interpretaziorako (adibidez, informazioa zeinu-segida batean kodetu daiteke, edo seinale baten bidez transmititu). Biltegiratze eta komunikazio seguru baterako enkriptatu ere egin daiteke.

Gertaera baten ziurgabetasuna, izan ere, gerta daitekeen probabilitatearen arabera neurtzen da. Ziurgabetasuna alderantziz proportzionala da gerta daitekeen probabilitatearekin. Ziurgabetasuna konpontzeko, informazioaren teoriak hura baliatzen du gertaera zalantzagarrienek informazio gehiago behar dutela ondorioztatzean. Bita informazio-unitate tipikoa da, ziurgabetasuna erdira murrizten duena^[7]. Beste unitate batzuk erabil daitezke, hala nola nat. Adibidez, txanpon justu baten alde batean kodetutako informazioa log2 (2/1) = 1 bit, eta txanpon justuen bi aldeetan log2 (4/1) = 2 bit. Scienceren 2011ko artikulu baten arabera, teknologikoki biltegiratutako informazioaren % 97 jada bit digitaletan zegoen 2007an, eta 2002. urtea informazioa biltegiratzeko aro digitalaren hasiera izan zen (biltegiratze digitalak lehen aldiz gainditu zuen analogikoa)^[8].

1. ↑ John B. Anderson; Rolf Johnnesson (1996). Understanding Information Transmission. Ieee Press. ISBN 978-0471711209
2. ↑ Hubert P. Yockey (2005). Information Theory, Evolution, and the Origin of Life. Cambridge University Press. p. 7. ISBN 978-0511546433
3. ↑ (Ingelesez) Floridi, Luciano. (2010-02-25). Information: A Very Short Introduction. OUP Oxford ISBN 978-0-19-160954-1. (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
4. ↑ (Ingelesez) Webler, Forrest; Andersen, Marilyne. (2022-03). «Measurement in the Age of Information» Information 13 (3): 111.  doi:10.3390/info13030111. ISSN 2078-2489. (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
5. ↑ (Ingelesez) «What Is The Difference Between Data And Information?» BYJUS (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
6. ↑ "World_info_capacity_animation". YouTube. 11 June 2011. Archived from the original on 21 December 2021. Retrieved 1 May 2017
7. ↑ DT&SC 4-5: Information Theory Primer. (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
8. ↑ (Ingelesez) Hilbert, Martin; López, Priscila. (2011-04). «The World’s Technological Capacity to Store, Communicate, and Compute Information» Science 332 (6025): 60–65.  doi:10.1126/science.1200970. ISSN 0036-8075. (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).