Back Marxisme Afrikaans Marxismus ALS Marxismo AN ماركسية Arabic ماركسيه ARZ মাৰ্ক্সবাদ Assamese Marxismu AST Marksizm Azerbaijani مارکسیزم AZB Марксизм Bashkir

Marxismo

Karl Marx eta Friendrich Engels, hurrenez hurren.

Marxismoa langile-klasea burujabetzeko metodo eta teoria politiko bat da. Teoria gisa analisi sozioekonomikoa egiten du, materialismo dialektikoa eta historikoa erabiliz klase sozialak eta gatazka sozialak dialektikoki azaltzeko. Marxismoak langilearen esplotazioa eta alienazioa salatzen du eta klaserik gabeko gizarte baten alde egiten du. Karl Marx eta Friedrich Engels alemaniar filosofoek XIX. mendean egindako lanetan oinarritzen da. Marxismoak erabiltzen duen metodologiari materialismo historiko deritzo, klaseetan oinarritutako gizartea eta kapitalismoa aztertu eta kritikatzeko. Metodologia berdinarekin klase borrokak sistema ekonomiko, sozial eta politikoan duen egitekoa aztertzen du.[1]

Teoria marxistaren arabera, gizarte kapitalistan, klase-gatazka sortzen da interes materialak ez direlako berdinak esplotatutako eta zapaldutako proletalgoaren (produktuak eta zerbitzuak sortzen dituen soldatapeko langilea) eta burgesiaren (ekoizpen-bideen jabetza duen klase agintari bat, bere aberastasuna proletalgoak egiten duen lanaren gainbalioaren apropiazio bidez lortzen duena, mozkinak sortuz) baitan. Klase gatazka hau, normalki, gizarte bateko sektore produktiboaren eta bere produkzio-harremanen matxinada bezala adierazten da. Ondorioz, epe laburreko krisi bat sortzen da burgesia saiatzen denean proletargoak bizi duen alienazioa handitzen, klase-kontzientzia maila ezberdinetako langileen artean. Krisi sakona dagoen garaietan, zapaldutakoaren erresistentziak iraultza proletarioan amai daiteke. Honek garaipena lortuz gero, sozialismoaren ezarpena etorriko da, ekoizpen-bideen jabetza sozialean, bakoitzari bere ekarpenaren araberako banaketa bat eta erabileran oinarritutako produkzioa ezaugarritzat dituen sistema sozioekonomiko bat. Indar produktiboek aurrera egiten badute, Marxen hipotesia da sozialismoa azkenean gizarte komunista batean bilakatzen dela: klaserik gabeko eta estaturik gabeko gizarte bat, jabetza-komunean eta "Bakoitzak bere ahalmenaren arabera, bakoitzari bere beharren arabera" printzipioan antolatuta.

Marxismoa hainbat pentsamendu-eskoletan eta adarretan garatu da, eta, beraz, ez dago erabateko teoria marxistarik[2]. Eskola marxista bakoitzak marxismo klasikoaren aspektu ezberdinei ematen dio garrantzia, beste batzuk aldatu edo ukatzen dituzten bitartean. Pentsamendu-eskola askok kontzeptu marxistak eta marxistak ez diren beste batzuk konbinatu dituzte, ondorio kontraesankorretara helduz.[3] Beranduago mugimendu bat sortu da proposatzen duena pentsamendu-eskola marxista guztiak bateratzen dituzten kontzeptuak materialismo historikoa eta materialismo dialektikoa direla.[4]

Marxismoak akademian inpaktu sakona izan du, eta hainbat esparrutan eragin du, hala nola arkeologia, antropologia,[5][6] informazioaren jakintzak,[7] politika-jakintza, antzerkigintza, historia, soziologia, ertiaren historia, ertiaren teoria, ikasketa kulturalak, hezkuntza, ekonomia, etika, kriminologia, geografia, literatura-kritika, estetika, zinemaren teoria, psikologia kritikoa eta filosofia.[8]

  1. ↑ «The German Ideology. Karl Marx 1845» www.marxists.org (Noiz kontsultatua: 2019-04-30).
  2. ↑ Wolff, Richard D.. (1987). Economics : Marxian versus neoclassical. Johns Hopkins University Press ISBN 0801834791. PMC 15195873. (Noiz kontsultatua: 2019-04-30).
  3. ↑ Encyclopedia of political economy. Routledge/Taylor & Francis Group 1999 ISBN 0203443217. PMC 252877246. (Noiz kontsultatua: 2019-04-30).
  4. ↑ Ermak, Gennady.. (2016). Communism : the great misunderstanding. The Author ISBN 9781533082893. PMC 962187973. (Noiz kontsultatua: 2019-04-30).
  5. ↑ (Ingelesez) O'Laughlin, B. (1975-10). «Marxist Approaches in Anthropology» Annual Review of Anthropology 4 (1): 341–370.  doi:10.1146/annurev.an.04.100175.002013. ISSN 0084-6570. (Noiz kontsultatua: 2019-05-01).
  6. ↑ (Ingelesez) Roseberry, William. (1997-10-21). «MARX AND ANTHROPOLOGY» Annual Review of Anthropology 26 (1): 25–46.  doi:10.1146/annurev.anthro.26.1.25. ISSN 0084-6570. (Noiz kontsultatua: 2019-05-01).
  7. ↑ Becker, Samuel L.. (1984-03). «Marxist approaches to media studies: The British experience» Critical Studies in Mass Communication 1 (1): 66–80.  doi:10.1080/15295038409360014. ISSN 0739-3180. (Noiz kontsultatua: 2019-05-01).
  8. ↑ «Teaching Communication and Media Studies: Introduction» Teaching Communication and Media Studies (Routledge): 1–10. 2014-11-20 ISBN 9780203694480. (Noiz kontsultatua: 2019-05-01).

Developed by StudentB