Nano gorri

Hertzsprung-Russell diagrama

Izar-mota

Nano marroiak

Nano zuriak

Nano gorriak

Azpinanoak

Sekuentzia nagusia
("nanoak")

Azpierraldoiak

Izar erraldoiak

Erraldoi argitsuak

Supererraldoiak

Hipererraldoiak

Magnitude
abso-
lutua
(M_V)

Nano gorri bat sekuentzia nagusiko izar motarik txikiena eta hotzena da. Nano gorriak dira, askorekin, Esne Bidean izar motarik ohikoena, Eguzkiaren auzoan behintzat, baina euren argitasun txikia dela eta, nano gorri indibidualak ezin dira erraz ikusi. Lurretik, nano gorri baten definiziorik zorrotzenetara egokitzen den izarrik ez da begi hutsez ikusten.^[1] Proxima Centauri, Eguzkitik gertuen dagoen izarra, nano gorri bat da, hurbilen dauden hirurogei izarretatik berrogeita hamar bezala. Kalkulu batzuen arabera, nano gorriak Esne Bideko izarren hiru laurden dira.^[2]

Eguzkitik hurbilen dauden nano gorri hotzenek ~ 2.000 kelvineko azaleko tenperatura dute, eta txikienek ~ % 9ko erradioak dituzte, ~ % 7,5eko masekin. Nano gorri hauek L0 eta L2 espektro klaseak dituzte. Nano marroien propietateekin nolabaiteko gainjartze bat dago, metaltasun baxuagoko nano marroi masiboenak 3.600 kelvinera irits baitaitezke eta M espektro mota berantiarrak izan baititzakete.

Definizioak eta "nano gorria" terminoaren erabilera aldatu egiten dira mutur bero eta masiboenean sartzeari dagokionez. Definizio bat, M nanoen sinonimoa da (M motako sekuentzia nagusiko izarrak), 3.900 kelvineko eta 0,6 M_☉ko gehienezko tenperatura eragiten duena. Beste batek, sekuentzia nagusiko M motako izar guztiak eta K motako sekuentzia nagusiko izar (K nanoa) guztiak hartzen ditu, honek, 5.200 kelvineko eta 0,8 M_☉ko gehienezko tenperatura ematen duelarik. Definizio batzuk, edozein izar nano barne hartzen dute, eta K. nanoen sailkapenaren zati bat, beste definizio batzuk ere erabiltzen dira (ikus definizioa). M nanorik hotzenetako eta masa txikieneko asko nano marroiak izatea espero da, ez benetako izarrak, eta, beraz, nano gorriaren edozein definiziotik kanpo geratuko lirateke.

Izar ereduek 0,35 M_☉ baino gutxiagoko nano gorriak erabat konbektiboak direla adierazten dute.^[3] Beraz, hidrogenoaren fusio termonuklearrak sortutako helioa etengabe nahasten da izar osoan zehar, nukleoan helioa pilatzea ekidinez eta horrela fusio periodoa luzatuz. Beraz, masa baxuko nano gorriak oso poliki garatzen dira, argitasun eta espektro mota konstante bat bilioi urtetan mantenduz, euren erregaia agortzen den arte. Unibertsoaren adin konparatiboki motza dela eta, oraindik ez dago nano gorririk eboluzio aro aurreratuetan.

1. ↑ «The Brightest Red Dwarf by Ken Croswell» kencroswell.com (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
2. ↑ (Ingelesez) «Exoplanets near red dwarfs suggest another Earth nearer» BBC News 2013-02-06 (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
3. ↑ Reiners, Ansgar; Basri, Gibor. (2009-03). «On the magnetic topology of partially and fully convective stars» Astronomy & Astrophysics 496 (3): 787–790.  doi:10.1051/0004-6361:200811450. ISSN 0004-6361. (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).