Neurketa

Neurketa objektu eta fenomenoen propietate behagarri baten estimazio kuantitatiboa (neurria, alegia) burutu eta zehaztea da. Neurria adierazten da patroitzat hartzen den unitate eta neurtu nahi den propietatearen arteko konparaziotik eratortzen den ratioaren bidez, adibidez, objektu baten luzeraren neurketa hasiera eta amaierako puntuen arteko tartea eta luzerarako neurtze-unitate estandarren arteko konparatzean datza. Unitate bat adostasunez ezarri behar da neurketarako erreferente bera erabiltzen dela ziurtatzeko. Adostasun eta hitzarmenez erabakitako unitateen multzoa unitate sistema da. Neurriak, gehienetan, zenbaki errealen bidez agertzen dira, baina, noizbait, zenbaki konplexuak erabili beharra dago (inpedantzia elektrikoaren kasuan). Zenbakiarekin batera, konparazioan erabili den unitatearen laburdura ere jarri beharra dago neurketetan.

Objektu edo gertaera baten aldagaien neurketa ere definitzen du, beste objektu edo gertaera batzuekin alderatzeko erabil daitekeena^[1][2]. Neurketaren esparrua eta aplikazioa testuinguruaren eta diziplinaren araberakoa da. Natura-zientzietan eta ingeniaritzan, neurketak ez zaie objektu edo gertaeren propietate nominalei aplikatzen, eta hori bat dator Pisu eta Neurrien Nazioarteko Bulegoak argitaratutako Metrologiako Nazioarteko Hiztegiko jarraibideekin^[2]. Hala ere, beste alor batzuetan, hala nola estatistikan, gizarte-zientzietan eta jokabide-zientzietan, neurketak maila anitz izan ditzakete, eskalak nominalak, ordinalak, tartekoak eta ratioak barne hartuko baitituzte^[1][3].

Neurketa merkataritzaren, zientziaren, teknologiaren eta ikerketa kuantitatiboaren oinarri da diziplina askotan. Historikoki, asko izan dira giza existentziaren hainbat alorretarako, eremu horietan konparaketak errazteko. Askotan, enpresa-bazkide edo kolaboratzaileen arteko tokiko akordioen bidez lortzen ziren. XVIII. mendean, Nazioarteko Unitate Sistema (SI) modernoa sortu zuten, eta estandar bateratu eta zabal onartuak lortzeko garapenak aurrera egin zuen. Sistema horrek neurketa fisiko guztiak oinarrizko zazpi unitateko konbinazio matematiko batera murrizten ditu. Neurketaren zientzia metrologiaren alorrean garatzen da.

1. ↑ ^{a b} Pedhazur, Elazar J.; Schmelkin, Leora y Albert (1991). Measurement, Design, and Analysis: An Integrated Approach (1st edición). Lawrence Erlbaum Associates. pp. org/details/measurementdesig00pedh/page/n327 15-29. ISBN 978-0-8058-1063-9
2. ↑ ^{a b} International Vocabulary of Metrology - Basic and General Concepts and Associated Terms (VIM) (3rd edición). International Bureau of Weights and Measures. 2008. p. 16.
3. ↑ Kirch, Wilhelm, ed. (2008). «Level of measurement». Encyclopedia of Public Health 2. Springer. p. 81. ISBN 978-0-321-02106-9