Ponpeio

Ponpeio
Irudi gehiago
Antzinako Erromako senataria ezezaguna - ezezaguna 1. moneyer (en) K.a. 71 - K.a. 71 Erromako kontsula K.a. 70 - K.a. 70 2. moneyer (en) K.a. 49 - K.a. 49 Kuestore Pretore
Bizitza
Jaiotza	Pizeno, K.a. 106ko irailaren 29a
Herrialdea	Antzinako Erroma
Lehen hizkuntza	latina
Heriotza	Pelusio, K.a. 48ko irailaren 28a (57 urte)
Heriotza modua	giza hilketa: labankada
Familia
Aita	Ponpeio Estrabon
Ama	Lucilia
Ezkontidea(k)	Cornelia Metella (en)  (K.a. 52 -  K.a. 48) Julia Zesaris  (K.a. 59 -  K.a. 54) Mucia Tertia (en)  (K.a. 79 -  K.a. 59) Aemilia Scaura (en)  (K.a. 82 -  K.a. 82) Antistia (en)  (K.a. 86 -  K.a. 82)
Seme-alabak	ikusi Gneo Ponpeio Sexto Ponpeio Pompeia Magna (en) Pompeius/Pompeia (en)
Haurrideak	ikusi Pompeia (mul) Pompeia (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	Antzinako Erromako politikaria, Antzinako Erromako militarra eta politikaria
Kidetza	Lehen Triunbiratua
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Erromatar armada
Gradua	legatus (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Antzinako Erromako erlijioa
Alderdi politikoa	Optimates

Ponpeio,^[1] izen osoa Gneo Ponpeio Magno (latinez: Gnaeus Pompeius Magnus, ˈgnae̯.ʊs pɔmˈpɛj.jʊs ˈmaŋ.nʊs ahoskatua; Pizeno, K.a. 106ko irailaren 29a - Pelusio, K.a. 48ko irailaren 28a), edo Ponpeio Handia (CN·POMPEIVS·CN·F·SEX·N·MAGNVS) Erromatar Errepublikako politikari eta militarra izan zen. K.a. 75ean, Iruñea herria zegoen tokian, Pompaelo erromatar hiria eraikitzen hasi zen; hortik Pamplona gaztelaniazko izena.^[2]

Pizenoko familia batean jaio zen, aita Ponpeio Estrabon zuela. Silaren diktadurapean erakutsi zituen lehen aldiz bere ahalmen militarrak. Errepublikako armadako buruzagi gisa toki askotan borrokatu zen: Sertorioren kontra, Hispanian, Silaren kontra, matxinatua zelako; Espartakoren esklabo matxinatuen kontra; Mediterraneoko ekialdean, piraten kontra. Kanpaina hari esker, Magnus (Handia) goitizena eman zioten.

Politikari zegokionez, Julio Zesarrekin eta Marko Krasorekin batera, Lehen Triunbiratua osatu zuen. Akordio hura indartzearren, Julio Zesarren alaba bakarrarekin ezkondu zen. Hala ere, Marko Lizinio Krasoren heriotzak triunbiratuaren oreka galarazi zuen. Erromako buru bakarra izateko nahian, Zesar eta Ponpeio elkarren kontra borrokatu ziren Bigarren Gerra Zibilean. Farsaliako guduan Julio Zesarrek garaipen erabakigarria eskuratu zuen. Ponpeiok, garaituta, Egiptora alde egin behar izan zuen eta bertan hil zuten, Ptolomeo XIII.ak salduta.

1. ↑ Euskaltzaindia. 76. araua: Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia. euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-1-25).
2. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.