Saddam Hussein

Saddam Hussein
	; (2004) Irudi gehiago
; Irakeko lehen ministro
; Irakeko presidentea
; Irakeko lehen ministro
Bizitza
Jaiotza	Al-Awja (en) , 1937ko apirilaren 28a
Herrialdea	Irakeko Erresuma (1937 - 1958); Iraqi Republic (1958–1968) (1958 - 1968); Ba'athist Iraq (1968 - 2004); Irak (2004 - 2006)
Bizilekua	As-Salam Palace (en)
Heriotza	Kadhimiya (en) , 2006ko abenduaren 30a (69 urte)
Hobiratze lekua	Al-Awja (en)
Heriotza modua	heriotza zigorra: urkatzea
Familia
Aita	Hussein 'Abid al-Majid
Ama	Subha Tulfah al-Mussallat
Ezkontidea(k)	Sajida Talfah (en) (1958 - 2006ko abenduaren 30a); Samira Shahbandar (en) (1986 - 2006ko abenduaren 30a)
Seme-alabak	ikusi Uday Hussein (en) ; Raghad Hussein (en) ; Hala Hussain (en) ; Rana Hussein (en) ; Qusay Hussein (en) ; Ali Hussein (en) ;
Familia	ikusi Khairallah Talfah (amaldeko osaba); Ali Hassan al-Majid (en) (aitaren aldeko lehengusua); Mustapha Hussein (en) (biloba); Q126901370 (biloba); Hussein Kamel al-Majid (en) (suhi);
Hezkuntza
Heziketa	Nolan Catholic High School (en) ; Kairoko Unibertsitatea ; (1960 - : zuzenbide
Hizkuntzak	arabiera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, militarra, idazlea, eleberrigilea eta iraultzailea
Altuera	186 zentimetro
Lan nabarmenak	ikusi Zabibah and the King (en) ; The Fortified Castle (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Elisabet Katolikoaren Ordenaren Gurutze Handia (1974) ; Meritu Zibilaren Ordenaren Lepokoa (1978) ; Order of Stara Planina ; José Martí ordena (1978) ; Detroit Key (1980) ; Order of Mubarak the Great ; Order of the Yugoslav Star ; Order of the Two Rivers ; Meritu Zibileko Ordena ; Elisabet Katolikoaren Ordena ; National Order of Merit ; Order of Al-Khalifa ; Order of the National Flag ; Order of al-Hussein bin Ali ; Order of the Grand Conqueror ; Friendship Order ;
Mugimendua	Ba'athism (en) ; arabiar nazionalismoa; Arabiar sozialismoa; Saddamism (en)
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Iraqi Armed Forces (en) ; Republican Guard (en)
Gradua	mariskal
Parte hartutako gatazkak	Iran-Irak gerra; Kuwaiten inbasioa; Golkoko Gerra; Irakeko Gerra; 1991 Iraqi uprisings (en) ; Iraqi–Kurdish conflict (en) ; 1983–1986 Kurdish rebellions in Iraq (en) ; Iraqi invasion of Iran (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	sunismoa
Alderdi politikoa	Baath Alderdi Arabiar Sozialista

Saddam Hussein Abd al-Majid al-Tikriti (arabieraz: صدام حسين عبد .المجيد التكريتي‎; Tikrit, 1937ko apirilaren 28a - Bagdad, 2006ko abenduaren 30a) politikari eta militar sunita irakiarra. Irakeko diktadore izan zen 1979tik 2003ko apirila arte^[1], eta, beranduago, 2006ko azaroaren 5ean, gizateriaren aurkako krimenengatik heriotza zigorrera kondenatu zuten.

Baath Alderdikoa (panarabismo sekularraren, ekonomia modernizazioaren eta sozialismoaren alde jotzen zuena), Irakeko 1968ko estatu kolpean parte hartze handia izan zuen Husseinek. Hori dela-eta, Baath alderdiak boterea eskuratu zuen. Boterean Ahmed Hassan al-Bakr zegoela (Saddam Husseinen lehengusua), Hussein presidenteordea izan zen. Gobernua eta armadaren arteko lehiaz baliatuta, errepresioa areagotu eta bere autoritatea indartu zuen.

Ahmed Hasan al-Bakr jeneralaren lehendakariorde gisa eta talde asko gobernua boteretik kentzeko gai zirela uste zutenean, Sadamek segurtasun-indarrak sortu zituen, eta, horien bidez, zorrotz kontrolatu zituen gobernuaren eta indar armatuen arteko gatazkak. 1970eko hamarkadaren hasieran, Sadamek petrolioa eta atzerriko bankuak nazionalizatu zituen. Hamarkada berean, gobernuaren aparatuaren gaineko bere agintea oinarritu zuen, petrolioaren diruak Irakeko ekonomiari azkar hazten laguntzen zion bitartean. Herrialdeko botere-posizioak, hein handi batean, arabiar sunitekin bete ziren, populazioaren bosten bat besterik ez zen gutxiengoarekin^[2].

Sadam, formalki, 1979an igo zen boterera, baina, aurretik, de facto, Irakeko buruzagia izana zen zenbait urtez. Aurrekoen sobietarren aldeko jarreratik urrundu, eta Estatu Batuetara hurbildu zen, «ardatz arabiar moderatu» bat eratzeko Jordaniarekin eta Egiptoko Hosni Mubarak-en erregimenarekin. Zenbait mugimendu erreprimitu zituen, bereziki xiitak eta kurduak, gobernua eraitsi edo independentzia^[3] lortu nahi zutenak, eta boterea mantendu zuen Iran-Irak Gerran (1980-1988) eta Golkoko Gerran (1990-1991). Mundu arabiarraren kontrakoen artean ezaguna egin zen, 1991n, Irakek scud misilak jaurti zituztelako Israelgo estatuaren aurka^[4]. Diktadurak iraun zuen bi hamarkadatan, 250.000 pertsona edo gehiago izan daitezke Sadamen erregimenari leporatu daitezkeen biktimak^[5]. Erregimena kaudimengabe geratu zen, batez ere Iran-Irak Gerraren, Golkoko Gerraren eta NBEk ezarritako zigorren ondorioz.

Nazionalismoaren mendeko erlijioaren interpretazio baazista sustatu zuen, eta, 1993tik aurrera, «Fede-kanpaina» delakoarekin, Irakeko erlijio-erretorika handitzea bultzatu zuen. Ordutik aurrera, islama adierazpen publikoetan eta erregimenaren sinboloetan sartu zen, nahiz eta presidentetza osoan islamismo politiko ororen aurka agertu^[6].

2003ko martxoan, Estatu Batuak buru zituen koalizio batek Irak inbaditu zuen, Irakek suntsipen handiko armak zituela eta Al-Kaidarekin^[7] loturak zituela argudiatuz. Berehala, erregimena eraitsi zen, baina armak ez ziren inoiz agertu, eta beste gatazka-fase bat sortu zen okupazio-indarren eta Irakeko matxinoen artean. 2003ko abenduaren 13an, indar estatubatuarrek Sadam harrapatu zuten Egunsenti Gorriaren operazioan. Auzitegi irakiar batek epaituta, 1982an 148 xiita irakiarren hilketarekin lotutako gizadiaren aurkako krimenak egotzi zizkion, eta, 2006ko azaroan, hiltzera zigortu, eta, 2006ko abenduaren 30ean, urkatu egin zuten.

↑ (Gaztelaniaz) «Saddam Hussein: quién fue y sus características» https://humanidades.com/ (Noiz kontsultatua: 2024-05-21).
↑ Karsh, Efraim (2002). «2». Saddam Hussein: A Political Biography (en inglés). Grove Press. p. 38. ISBN 978-0-8021-3978-8
↑ Katzman, Kenneth (21 de noviembre de 2005). «Iraq: U.S. Regime Change Efforts and Post-Saddam Governance». Congressional Research Service. Consultado el 15 de setiembre de 2018.
↑ «BBC News | MIDDLE EAST | Analysis: Instability benefits Saddam Hussein» news.bbc.co.uk (Noiz kontsultatua: 2024-05-21).
↑ «War in Iraq: Not a Humanitarian Intervention».
↑ Helfont, Samuel (2018). «Compulsion in Religion: Saddam Hussein, Islam, and the Roots of Insurgencies in Iraq». Oxford University Press. doi:10.1093/oso/9780190843311.001.0001.
↑ (Ingelesez) «Iraq War | Summary, Causes, Dates, Combatants, Casualties, & Facts | Britannica» www.britannica.com 2024-05-16 (Noiz kontsultatua: 2024-05-21).

[:0-1] (Gaztelaniaz) «Saddam Hussein: quién fue y sus características» https://humanidades.com/ (Noiz kontsultatua: 2024-05-21).

[2] Karsh, Efraim (2002). «2». Saddam Hussein: A Political Biography (en inglés). Grove Press. p. 38. ISBN 978-0-8021-3978-8

[3] Katzman, Kenneth (21 de noviembre de 2005). «Iraq: U.S. Regime Change Efforts and Post-Saddam Governance». Congressional Research Service. Consultado el 15 de setiembre de 2018.

[4] «BBC News | MIDDLE EAST | Analysis: Instability benefits Saddam Hussein» news.bbc.co.uk (Noiz kontsultatua: 2024-05-21).

[5] «War in Iraq: Not a Humanitarian Intervention».

[6] Helfont, Samuel (2018). «Compulsion in Religion: Saddam Hussein, Islam, and the Roots of Insurgencies in Iraq». Oxford University Press. doi:10.1093/oso/9780190843311.001.0001.

[7] (Ingelesez) «Iraq War | Summary, Causes, Dates, Combatants, Casualties, & Facts | Britannica» www.britannica.com 2024-05-16 (Noiz kontsultatua: 2024-05-21).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]