Silizio

Silizioa
14 AluminioaSilizioaFosforoa
   
 
14
Si
 
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakiaSilizioa, Si, 14
Serie kimikoametaloideak
Taldea, periodoa, orbitala14, 3, p
Masa atomikoa28.0855 g/mol
Konfigurazio elektronikoa[Ne] 3s2 3p2
Elektroiak orbitaleko2, 8, 4
Propietate fisikoak
Egoerasolidoa
Dentsitatea(0 °C, 101,325 kPa) 2.33 g·cm-3 g/L
Urtze-puntua1687 K
(1414 °C, 2577 °F)
Irakite-puntua3538 K
(3265 °C, 5909 °F)
Urtze-entalpia50.21 kJ·mol−1
Irakite-entalpia359 kJ·mol−1
Bero espezifikoa(25 °C) 19.789 J·mol-1·K-1 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
T/K 1908 2102 2339 2636 3021 3537
Propietate atomikoak
Kristal-egituradiamante formako kubikoa
Oxidazio-zenbakia(k)4, 3 [1], 2 [2], 1 [3] (oxido anfoterikoa)
Elektronegatibotasuna1,90 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala1.a: 786.5 kJ/mol; 2.a: 1577.1 kJ/mol; 3.a: 3231.6 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)117.6 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)111 pm
Erradio kobalentea111 pm
Van der Waalsen erradioa210 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa(300 K) 149
Soinuaren abiadura(20 °C) 8433 m/s m/s

Silizioa (latinez: silicium) elementu kimiko bat da, Si ikurra eta 14 atomo-zenbakia dituena. Taula periodikoan karbonoaren azpian eta germanioaren gainean. Solido kristalino gogorra eta hauskorra da, urdin-gris kolore metaliko eta distiratsua duena. Metaloide tetrabalentea da, eta ez da bere analogo kimikoa den karbonoa bezain erreaktiboa. Oxigenoarekiko duen afinitateagatik, ez zen 1823. urtera arte egoera puruan prestatu eta ezaugarritu. Bere urtze- eta irakite-puntuak, 1414 °C eta 3265 °C, hurrenez hurren, dira. Unibertsoko elementurik arruntenetan zortzigarren izanik, silizioa inoiz egoera puruan ager daiteke naturan, baina gehienetan silizio dioxido edo silikato formatan ageri da Unibertsoko hauts, planetoide eta planetetan zehar sakabanaturik. Lurrean, lurrazalaren %90 mineral silikatoz konposatuta dago, silizioa lurrazaleko elementurik ugarienetan bigarrena da (oxigenoa da lehena), eta lurrazalaren masaren % 25,7 osatzen du.

Silizioak hainbat erabilera industrial dauzka. Silizio elementala gailu erdieroale gehienen osagai nagusia da, batez ere zirkuitu integratu edo microchip deiturikoena. Izan ere, silizioa bere antzekoa den germanioa baino erdieroale hobea da tenperatura altuetan, bere oxidoa oso erraz sortzen da labeetan eta beste edozein material-konbinaziok baino interfase erdieroale/dielektriko hobea eratzen du.

Silize eta silikato forman, silizioa beira, zementu eta zeramika bezalako ekai erabilgarriak eratzeko erabiltzen da. Silikona ere silizioz, oxigenoz, karbonoz eta hidrogenoz eratutako substantzia plastiko sintetikoa da.

Silizioa funtsezko elementua da biologian. Animalietan kantitate ñimiñoetan da beharrezkoa, baina landareen metabolismoan garrantzitsuagoa da[1], bereziki zenbait belar-espezietan, eta azido silizikoa (silize-mota bat) diatomea mikroskopikoen maskor babeslearen oinarrizko osagaia da.

  1. Cutter, Elizabeth Graham.. (1978-). Plant anatomy. (2d ed. argitaraldia) E. Arnold ISBN 0713126388. PMC 4002976. (Noiz kontsultatua: 2019-04-05).

Developed by StudentB