Back Taoïsme Afrikaans Daoismus ALS Taoísmo AN ताओ धर्म ANP طاوية Arabic طاوية ARY طاويه ARZ Taoísmu AST Daosizm Azerbaijani تائوئیزم AZB

Taoismo

Monje taoista bat.

Taoismoa (txineraz, 道教; pinyinez, dàojiào, literalki «bidearen irakaspena») Laoziren idazki batzuetatik sortutako mugimendu erlijiosoa da. Taoismoa txinatar jatorriko tradizio filosofiko eta espirituala da, taoismoarekin harmonian bizitzea azpimarratzen duena (bidea).

Tao oinarrizko ideia da Txinako filosofiaren parte diren eskola gehienetan; hala ere, taoismoarentzat gauza guztien errealitate gorena da, baita printzipio kosmogoniko eta ontologikoa osatzen duen batasun absolutu eta aldi berean aldagarriaren printzipioa ere[1].​ Horrela, taoistentzat, taoa existitzen den guztiaren iturria da, patroia eta substantzia[2][3].​

Dao De Jing (txinera klasikoan, 道德經) Tao Te King edo Tao Te Ching izenez ere ezaguna, Lao-Tse filosofoari (Lao Tzu, Lao Zi, Laozi edo Laocio[4] izenez ere ezagutua) egotzitako irakaspenak biltzen dituen liburua da.​ Eta halako pertsonalitatearen existentzia historikoa oraindik eztabaidatzen bada ere, liburua, tradizio taoistarako, giltzarritzat hartzen da. Zhuangzirekin batera, tradizioaren funtsezko testuak dira[5].

Eta balio etiko taoistak eskolen arabera aldatzen diren arren, normalean, wu weia azpimarratzera jotzen du (ekintzarik eza edo intentziorik gabeko ekintza), naturaltasuna, sinpletasuna, berezkotasuna eta, batez ere, «Hiru Altxorrak»: 慈 «errukitasuna», 儉 «urritasuna», eta 不敢為天下先 «umiltasuna»; bien bitartean, gutxiago azpimarratzen ditu arauak eta errituak (konfuzianismoaren kontrakotasunean).

Taoisten helburu nagusia hilezkortasuna lortzea da, nahiz eta, batzuetan, hilezkortasuna ez den hitzez hitz ulertzen, baizik eta bizitza osoa bezala. Era berean, naturarekin harmonian bizi ziren pertsonak hilezkorrak zirela esaten zen. Lao-Tse jainko taoistatzat hartua izan zen ―hilezkor― hilezkortasuna lortu zuten jeneral ospetsu eta jakintsuen heroi folklorikoen panteoi handiaren buru. Bestalde, hilezkortasuna lortzea kanpoko alkimiaren (waidan) eta barneko alkimiaren (neidan) bidez, historikoki, helburu garrantzitsua izan zen taoista askorentzat[6]

Taoismoaren lehen formak K.a. IV. mendean garatu ziren Naturalisten Eskolako teoria kosmologikoen eta I. Ching-aren eraginez. Naturalisten Eskola eta Yin eta yang eta Bost Elementuak kontzeptuak sintetizatu zituen eskola filosofikoa izan zen[7]. Sortzailea Zou Yan da. Taoismoaren lehen forma antolatua, Tianshi eskola («Zeruko Maisuak»), K.a. II. mendean sortu zen «Xuanxue» (ikaskuntza sakona, baita «neo-taoismoa» ere), konfuzianismoaren eragina izan zuen mugimendu filosofiko garrantzitsu bat izan zen, I. Ching, Dào Dé Jīng eta Zhuangziren interpretazioan zentratu zena eta K.o. III. eta IV. mendeen artean loratu zena[8]. Mugimendu horretako filosofo garrantzitsuenak izan ziren: He Yan, Wang Bi, Banbu basoko zazpi jakintsuak, Ge Hong eta Guo Xiang[9].​ Pentsalariek, hala nola He Yan eta Wang Bi, Taoaren izate sakona hartu zuten ardatz, hobetoen adierazten zuen terminoa «Wu» (ezer ez, ez izan, negatibotasuna) zela ikusi baitzuten[10].​ Beste eskola batzuk ospea lortu zuten Txinako historian, hala nola Shangqing eskola, Tang dinastian (618-907); Lingbao eskola, Song dinastian (960-1279), eta Quanzhen eskola, XIII-XIV. mendeetan garatu zena, Yuan dinastian[9].

Geroago, taoismoa konfuzianismoarekin, budismoarekin eta Txinako erlijio tradizionalarekin nahastu zen. XVII. mendean Taiwanera eraman zen erlijio taoistaren forma zehatza tradizio horren tipikoa da. Gaur egungo praktikaren ezaugarririk bereizgarriena arbasoen gurtzea da.

Kontzeptu taoistek eragina izan zuten txinatar medikuntza tradizionalean eta hainbat diziplinatan, hala nola taichi chuan, chi-kung eta arte martzialen hainbat formatan. Txinako budismoaren eragina ere jasan zuten ondorengo tradizio taoistek[9].

  1. ↑ "Lexus Diccionario enciclopédico Color" ISBN 9972-0625-01-3 pág. 883, 1.ª columna
  2. ↑ Pollard, Elizabeth,; Tignor, Robert L.,; Adelman, Jeremy.; Aron, Stephen.; Brown, Peter, 1935-; Elman, Benjamin A., 1946-; Kotkin, Stephen.; Liu, Xinru. et al.. Worlds together, worlds apart. ISBN 0393937690. OCLC .890068060.
  3. ↑ Ts'un-Yan; Creel. What Is Taoism? And Other Studies in Chinese Cultural History..  doi:10.2307/2757965. ISSN 0030-851X..
  4. ↑ Anderson. Las religiones del mundo. Mundo Hispano.
  5. ↑ Kohn, Livia, ed. Daoism Handbook (Leiden: Brill, 2000). p. 44.
  6. ↑ Henri Maspero, Taoism and Chinese Religion, translated by Frank A. Kierman, Jr. (University of Massachusetts Press, 1981).
  7. ↑ "Zou Yan". Encyclopædia Britannica. Retrieved 1 March 2011.
  8. ↑ Chan, Alan, "Neo-Daoism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/neo-daoism/>.
  9. ↑ a b c "Daoist Philosophy," by Ronnie Littlejohn, The Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002, http://www.iep.utm.edu/.
  10. ↑ Chan, Alan, "Neo-Daoism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy(Spring 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/neo-daoism/>.

Developed by StudentB