Txertaketa pertsona edo animalia bati txertoa jartzea da, immunitate-sistemagaixotasun jakin baten kontra babesteko. Txertoak ahuldutako mikroorganismo edo birusak dituzte, bizirik edo hilik, edo organismoaren proteinak edo toxinak; eta horrela immunitate hartua handitzen da. Txertaketaren eraginkortasuna sakon aztertu eta egiaztatu da,[1][2][3]eritasun infekziosoen aurka, txertaketa sistemarik eraginkorrena da. [4]
COVID-19-aren aurkako txertaketa.
Txertoek, gorputzaren hartutako immunitatea estimulatzean, gaixotasun infekzioso batek eragindako gaixotasuna prebenitzen laguntzen dute. Populazioaren ehuneko handi bati txertoa jartzean, immunitate kolektiboa sortzen da, eta honek, immunodeprimituta egon daitezkeenak eta txertorik hartu ezin dutenak babesten ditu, ahuldutako bertsio batek ere kalteak eragingo lizkiekeelako. [5] Txertoak eragindako immunitate orokorra, hein handi batean, baztanga mundu osotik kentzearen eta poliomielitisa eta tetanosa bezalako gaixotasunak ezabatzearen erantzulea da.[6][7][8][9] Hala ere, azken urteotan, urte luzez kasu gutxi zituzten zenbait gaixotasunen kasuek gora egin dute, 2010eko hamarraldian txertatze-tasa nahiko baxuak izan direlako, eta, hein batean, txertoen polemikagatik.[10]
Inokulazioa erabiliz aurre hartu nahi izan zitzaion lehen gaixotasuna, seguruenik, baztanga izan zen, eta XVI. mendean lehen bariolazio-erabilera erregistratua eman zen Txinan.[11] Gaixotasunari aurre egiteko txertoa garatu zen lehen gaixotasuna ere izan zen.[11][12] Gutxienez beste sei lagunek erabili zituzten printzipio berdinak aurreko urteetan, baina baztangaren aurkako txertoa Edward Jenner mediku ingelesak asmatu zuen 1796an. Bere eraginkortasunaren frogak argitaratzen eta bere ekoizpenari buruzko aholkularitza ematen lehena izan zen.[13]Louis Pasteur-ek mikrobiologian egindako lanaren bidez txertoaren kontzeptua garatu zuen. Immunizazioari txertaketa (vacunación) deitu zitzaion, behei (latinez, vacca) eragiten dien birus batetik eratorria zelako. Baztanga gaixotasun kutsakor eta hilgarria izan zen, eta infektatutako helduen %20tik %60ra eta infektatutako haurren %80tik gora hiltzen ziren.[14] Azkenean, 1979an, baztanga desagertu orduko, XX. mendean 300 eta 500 milioi pertsona inguru hil zituela uste da.[15][16][17]
Txertaketak eta immunizazioak antzeko esanahia dute eguneroko hizkuntzan. Inokulazioa desberdina da, ahuldu gabeko patogeno biziak erabiltzen baititu. Txertatze-ahaleginek mesfidati samarrak izan dira arrazoi zientifiko, etiko, politiko, segurtasun mediko eta erlijiosoengatik, nahiz eta erlijio garrantzitsurik ez dagoen txertoaren aurka, eta batzuen ustez nahitaezkoa da, bizitzak salbatzeko ematen duten aukeragatik. [18]
↑Phadke, VK; Bednarczyk, RA; Salmon, DA; Omer, SB. (March 2016). «Association Between Vaccine Refusal and Vaccine Preventable Diseases in the United States: A Review of Measles and Pertussis» JAMA 315 (11): 1149–58. doi:10.1001/jama.2016.1353. OCLC.5007135PMID26978210..
.jpg)
