Pensamento

Este artigo trata sobre a actividade psíquica, para a planta de flor ver o artigo pensamento.

O pensamento^[1] é a actividade e a creación da mente, o que permite ao individuo modelar o mundo en relación coas súas metas, plans, fins e desexos. É o produto das construcións mentais elaboradas froito da actividade do cerebro. Xa que é unha das actividades fundamentais do ser humano, o pensamento é estudado por diversas disciplinas, entre as que destacan a filosofía e a psicoloxía. O obxectivo básico do pensamento é dotar de significado o mundo exterior e a un mesmo, manipulando a información. A intelixencia é a habilidade persoal para pensar dun xeito máis efectivo. Segundo a concepción empregada, un pensamento pode ser sinónimo de idea ou do acto de producila. Cando se fala de pensamento, xeralmente faise referencia a calquera actividade intelectual ou mental. Neste sentido, pode facer referencia ao acto do pensamento ou ás ideas resultantes ou elaboracións das mesmas ideas. Hai conceptos similares que é preciso considerar, como a cognición, a sensibilidade, a consciencia e a imaxinación.^[2]

No seu sentido máis común, os termos pensamento e pensar refírense a procesos cognitivos conscientes que poden ocorrer independentemente da estimulación sensorial. As súas formas máis paradigmáticas son o xuízo, o razoamento, a formación de conceptos, a resolución de problemas e a deliberación. Pero tamén adoitan incluírse outros procesos mentais, como considerar unha idea, a memoria ou a imaxinación. Estes procesos poden ocorrer internamente independentemente dos órganos sensoriais, a diferenza da percepción. Pero cando se entende no sentido máis amplo, calquera evento mental pode entenderse como unha forma de pensamento, incluíndo a percepción e os procesos mentais inconscientes. Nun sentido lixeiramente diferente, o termo pensamento non se refire aos procesos mentais en si, senón aos estados mentais ou sistemas de ideas provocados por estes procesos.

Propuxéronse diversas teorías do pensamento, algunhas das cales pretenden captar os trazos característicos do pensamento. Os platónicos sosteñen que o pensamento consiste en discernir e inspeccionar as formas platónicas e as súas interrelacións. Implica a capacidade de discriminar entre as propias formas platónicas puras e as meras imitacións que se atopan no mundo sensorial. Segundo o aristotelismo, pensar en algo é instanciar na mente a esencia universal do obxecto do pensamento. Estes universais abstraense da experiencia sensorial e non se entenden como existentes nun mundo intelixible inmutable, en contraste co platonismo. O conceptualismo^[3] está estreitamente relacionado co aristotelismo: identifica o pensamento con evocar mentalmente conceptos no canto de instanciar esencias. As teorías de fala interna afirman que o pensamento é unha forma de fala interna na que as palabras se expresan silenciosamente na mente do pensador. Segundo algúns relatos, isto ocorre nunha lingua normal, como o inglés ou o galego. A hipótese da linguaxe do pensamento, doutra banda, sostén que isto sucede no medio dunha linguaxe mental única chamado mentalés. O punto central desta idea é que os sistemas de representación lingüística constrúense a partir de representacións atómicas e compostas e que esta estrutura tamén se atopa no pensamento. Os asociacionistas entenden o pensamento como a sucesión de ideas ou imaxes. Están particularmente interesados nas leis de asociación que gobernan como se desenvolve o tren de pensamento. Os condutistas, pola contra, identifican o pensamento con disposicións condutuales para levar a cabo un comportamento público intelixente como unha reacción a estímulos externos particulares. O computacionalismo é a máis recente destas teorías. Ve o pensamento en analoxía a como funcionan as computadoras en termos de almacenamento, transmisión e procesamento de información.

Na literatura académica discútense varios tipos de pensamento. Un xuízo é unha operación mental na que unha proposición é evocada e logo afirmada ou negada. O razoamento, doutra banda, é o proceso de sacar conclusións a partir de premisas ou evidencia. Tanto xulgar como razoar dependen da posesión dos conceptos relevantes, que se adquiren no proceso da aprendizaxe de conceptos. No caso da resolución de problemas, o pensamento pretende alcanzar un obxectivo predefinido superando certos obstáculos. A reflexión é unha forma importante de pensamento práctico que consiste en formular posibles cursos de accións e avaliar as razóns a favor e en contra deles. Isto pode levar a unha decisión elixindo a opción máis favorable. Tanto a memoria episódica como a imaxinación presentan obxectos e situacións internamente, nun intento de reproducir fielmente o que se experimentou anteriormente ou como unha reorganización libre, respectivamente. O pensamento inconsciente é o pensamento que sucede sen ser experimentado directamente. Ás veces postúlase para explicar como se resolven os problemas difíciles nos casos en que non se empregou o pensamento consciente.

O pensamento discútese en varias disciplinas académicas. A fenomenoloxía interésase pola experiencia de pensar. Unha pregunta importante neste campo refírese ao carácter experiencial do pensamento e en que medida este carácter pode explicarse en termos de experiencia sensorial. A metafísica interésase, entre outras cousas, pola relación entre a mente e a materia. Trátase da cuestión de como o pensamento pode encaixar no mundo material como o describen as ciencias naturais. A psicoloxía cognitiva ten como obxectivo entender o pensamento como unha forma de procesamento da información. A psicoloxía do desenvolvemento, doutra banda, investiga o desenvolvemento do pensamento desde o nacemento ata a madurez e pregúntase de que factores depende este desenvolvemento. O psicanálise salienta o papel do inconsciente na vida mental. Outros campos relacionados co pensamento inclúen a lingüística, a neurociencia, a intelixencia artificial, a bioloxía e a socioloxía. Varios conceptos e teorías están intimamente relacionados co tema do pensamento. O termo "lei do pensamento" refírese a tres leis fundamentais da lóxica: o principio de non contradición, o principio do terceiro excluído e o principio de identidade. O pensamento contrafatual implica representacións mentais de situacións e eventos non reais nos que o pensador trata de avaliar cal sería o caso se as cousas fosen diferentes. Os experimentos mentais adoitan empregar o pensamento contrafactual para ilustrar teorías ou para probar a súa plausibilidade. O pensamento crítico é unha forma de pensamento razoable, reflexiva e enfocada en determinar que crer ou como actuar. O pensamento positivo implica centrar a atención nos aspectos positivos da situación e está intimamente relacionado co optimismo.

1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para pensamento.
2. ↑ Webster (1999). Houghton Mifflin Company, ed. >Webster's II New College Dictionary (2a ed. ed.). p. 1.147. ISBN 0395962145. 
3. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para conceptualismo.