Back عنصر اصطناعي Arabic Elementu sintéticu AST Синтетичен елемент Bulgarian Element sintètic Catalan Syntetisk grundstof Danish Synthetic element English Elemento sintético Spanish Elementu kimiko sintetiko Basque عنصر مصنوعی Persian Élément synthétique French
██ Umjetni elementi
██ Rijetki prirodnoradioaktivni elementi
██ Učestali radioaktivni elementi
Umjetni ili sintetični kemijski elementi su nestabilni elementi s vremenom poluraspada toliko kratkim u usporedbi sa starošću Zemlje da atomi tih elemenata na Zemlji više ne postoje. Budući da za stvaranje novih elemenata trebaju uvjeti poput onih unutar zvijezda, od nastanka Sunčevog sustava i Zemlje prije nekih 4,6 milijarda godina svi takvi elementi na Zemlji su se raspali, a mogu se još dobiti kao proizvodi nuklearnih reaktora i akceleratora. Dok su svi elementi rednih brojeva 95–118 isključivo umjetni, i neki drugi se, premda prirodno prisutni u tragovima, najviše dobivaju umjetnim putem.
Prvi umjetni element, proizveden 1937. godine, bio je tehnecij. S rednim brojem 43 popunio je dotad prazno mjesto u periodnom sustavu elemenata. S vremenom poluživota od 210 tisuća godina, njegov je izotop 99Tc na Zemlji prisutan u rudama težih radioaktivnih elemenata. Budući da tehnecijev najdugovječniji izotop ima vrijeme poluživota od 4,2 milijuna godina, 97Tc otkriven 1952. u zvijezdama crvenim divovima poslužio je kao dokaz da zvijezde proizvode teže elemente.
| Redni broj | Kemijski element | Vrijeme poluraspada[1] |
|---|---|---|
| 43 | Tehnecij (Tc) | 99Tc: 2⋅105 godina, 97Tc: 4,2⋅106 godina |
| 61 | Prometij (Pm) | 147Pm: 2,6 godina |
| 84 | Polonij (Po) | 209Po: 102 godine, 210Po: 138 dana |
| 85 | Astat (At) | 210At: 8,3 sati, 211At: 7,2 sati |
| 87 | Francij (Fr) | 223Fr: 22 minute |
| 89 | Aktinij (Ac) | 227Ac: 218 godina |
| 91 | Protaktinij (Pa) | 231Pa: 8,8⋅105 godina |
| 93 | Neptunij (Np) | 237Np: 2,1⋅106 godina |
| 94 | Plutonij (Pu) | 244Pu |
| 95 | Americij (Am) | 243Am: 7370 godina, 241Am: 470 godina |
| 96 | Kirij (Cm) | 247Cm: >106 godina, 243Cm: 35 godina |
| 97 | Berkelij (Bk) | 247Bk: 1380 godina, 245Bk: 4,9 dana |
| 98 | Kalifornij (Cf) | 251Cf: 898 godina, 250Cf: 10 godina |
| 99 | Einsteinij (Es) | 252Es: 472 dana |
| 100 | Fermij (Fm) | 257Fm: 101 dan |
| 101 | Mendelevij (Md) | 258Md: 58 dana |
| 102 | Nobelij (No) | 258No: 58 minuta |
| 103 | Lorensij (Lr) | 280Lr: 3 minute |
| 104 | Rutherfordij (Rf) | 261Rf |
| 105 | Dubnij (Db) | 262Db |
| 106 | Seaborgij (Sg) | 263Sg |
| 107 | Bohrij (Bh) | 107Bh |
| 108 | Hassij (Hs) | Hs |
| 109 | Meitnerij (Mt) | Mt |
| 110 | Darmstadij (Ds) | Ds |
| 111 | Roentgenij (Rg) | Rg |
- ↑ Ivan Žugaj, Periodni sustav elemenata, MEDIA SCI (Zagreb, 2005.)