Back Еиду Америкатәи Аштатқәа Abkhazian Amirika Syarikat ACE Америкэ Штат Зэхэтхэр ADY Verenigde State van Amerika Afrikaans USA ALS የተባበሩት ግዛቶች Amharic Amilika AMI Estaus Unius AN Geanedan Ricu America ANG अमेरिका ANP
Nagsasabtan: 40°N 100°W / 40°N 100°W
Estados Unidos iti Amerika United States of America | |
|---|---|
| Napili a pagsasao: In God We Trust (opisial) (Ilokano: Ni Apo Dios iti pagtalekanmi) E Pluribus Unum (tinawtawid) (Latin) (Ilokano: Aggapu iti Adu, Maymaysa) | |
| Nailian a kanta: "Ti Nabituenan a Wagayway" | |
 | |
| Kapitolio | Washington, D.C. 38°53′N 77°01′W / 38.883°N 77.017°W |
| Kadakkelan a siudad | Siudad ti New York 40°43′N 74°00′W / 40.717°N 74.000°W |
| Opisial a sasao | Awan iti pederal nga agpang[a] |
| Nailian a pagsasao | Ingles (de facto)[b] |
| Nagan dagiti umili | Amerikano/Amerikana |
| Gobierno | Pederal a presidensial a batay-linteg a republika |
| Joe Biden (D) | |
| Kamala Harris (D) | |
| Nancy Pelosi (D) | |
| John Roberts | |
| Lehislatura | Kongreso |
| Senado | |
| Kamara dagiti Pannakabagi | |
| Panagwaywayas manipud iti Pagarian ti Nalatak a Britania | |
| Hulio 4, 1776 | |
| Septiembre 3, 1783 | |
| Hunio 21, 1788 | |
| Kalawa | |
• Dagup | 9,826,675 km2 (3,794,100 sq mi)[c] (Maika-3/Maika-4) |
• Danum (%) | 6.76 |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2011 | 340,686,000[1] (Maika-3) |
• Densidad | 33.7/km2 (87.3/sq mi) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $15.065 trillion[2] (Umuna) |
• Tunggal maysa a tao | $48,147[2] (Maika-8) |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $15.065 trilion[2] (Umuna) |
• Tunggal maysa a tao | $48,147[2] (Maika-15) |
| Gini (2013) | 38.0[3][4][5] kalalainganna |
| HDI (2013) |  0.914[6]nangato unay · Maika-5 |
| Kuarta | Doliar ti Estados Unidos ($) (USD) |
| Sona ti oras | UTC−5 aginggana ti −10 |
• Kalgaw (DST) | UTC−4 aginggana ti −10 |
| Pormat ti petsa | m/d/yy (AD) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +1 |
| Kodigo ti ISO 3166 | US |
| TLD ti internet | .us .gov .mil .edu |
^ a. Ti Ingles ket opisial a pagsasao kadagiti 28 nga estado—adu pay dagiti nagtaudan ng agit-ited ti nangatngato a karkulo, a naibatay iti sabsabali a panagipalpalawag iti "opisial". Ti Ingglés ken Hawayano dagitoy dua ket opisial a pagsasao ti estado iti Hawaii.
^ b.Ti Ingles ket isu ti de facto a pagsasao ti gobierno ti Amerika ken isu laeng ti pagsasao ti sangkabalayan babaen ti 80% kadagiti Amerikano nga agtawen iti lima ken nangatngato. Ti Españiol ket isu ti maikadua a kaaduan a bilang a pagsasao. ^ c. Wenno saan a ti Estados Unidos wenno ti Tsina ket dakdakel ket naisuppiat. Ti bilang ket manipud iti Central Intelligence Agency it Estados Unidos World Factbook. Ti sabsabali a pagtaudan ket nagited ti basbassit a bilang. Dagiti naturayan a bilang iti kaddakkel iti daytoy a pagilian ket kadagiti 50 nga estado ken Distrito iti Columbia laeng, saan a naited dagiti territorio. ^ d. Ti karkulo kadagiti bilang ti umili ket nairaman dagiti tattao a kadawyan a nagtaeng kadagiti 50 nga estado ken ti Distrito iti Columbia, a nairaman dagiti saan nga umili. Saan a nairaman dagiti nagtaeng kadagiti territorio, nga addaan iti sumurok a riwriw nga umili iti Estados Unidos (kaaduan idiay Puerto Rico), wenno dagiti umili ti Estados Unidos a nagtaeng iti ruar ti Estados Unidos. | |
.svg)
.svg)
Ti Estados Unidos iti Amerika (Ingles: United States of America), wenno kaadduan ket masao nga "Amerika" laeng, ket pagilian a pederal a naibatay ti linteg a republika, mabirukan iti tengnga ti kontinente ti Amianan nga Amerika, a naisadagan dagiti 48 a kontinental nga estado ken Washington, D.C., a kapitoliona, ket naisadagan pay a nagbaetan ti Taaw Pasipiko ken Taaw Atlantiko, nabeddengan ti Kanada iti amianan ken Méhiko iti abagatan. Ti estado iti Alaska ket adda idiay amianan a laud iti kontinente, nga addaan iti Kanada iti daya ken Rusia iti laud, iti ballasiw ti Nailet a Baybay Bering. Ti estado iti Hawaii ket maysa a purpuro idiay tennga a Pasipiko. Daytoy a pagilian ket addaan pay kadagiti territoriona idiay Pasipiko ken Karibe. Limapulo nga estado ti mangbukbukel daytoy a pagilian, saan a nairaman kadagiti dadduma a teritoriona.
Iti 3.79 kuadrado milia (9.83 riwriw km2) ken addaan iti sumurok a 312 riwriw a tattao, ti Estados Unidos ket isu ti maika-3 wenno maika-4 a kadakkelan a pagilian iti dagup a kalawa ti dagana, ken ti maika-3 a kadakkelan baben ti kalawa ti daga ken bilang dagiti umili. Daytoy ket maysa kadagiti kaaduan ti sabsabali nga etnisidad ket sabsabali a kultura a pagilian, ti nagbanagan daytoy ti kaaduan a panag-imigrasion manipud kadagiti sabsabali a pagilian.[7]Ti ekonomia ti Estados Unidos ket isu ti kadakkelan a nailian nga ekonomia iti lubong, nga addan ti nakarkulo a 2011GDP iti $15.1 trilion.
Dagiti patneng a tattao ket nagtaudda manipud kadagiti dagiti Paleo nga Indio nga asino dagitoy ket naggapuda idiay Asia a nagnaedanda iti ribribo a taw-tawen nga ti tattan ket ti kangrunaan a daga ti Estados Unidos. Daytoy a bilang dagiti umili a patneng nga Amerikano ket nalatak a nakissayan babaen kadagiti saksakit ket gubgubat kalpasan ti panagkolonia ti Europa. Ti Estados Unidos ket naibangon babaen kadagiti Sangapulo ket tallo a Kolonia a mabirukan iti Daya nga Aplaya iti Estados Unidos. Idi Hulio 4, 1776 ket nagisayasay da ti Panagyebkas ti Estados Unidos iti Panagwaywayas, a daytoy ket nagparangarang ti kinabukod a panagturay ken ti pannakaipatakder ti panagtintinnulongan a kappon. Dagiti nagsuppiat nga estado ket inabakda ti Imperio a Britaniko iti Rebolusionario a Gubat ti Amerika, daytoy ti immuna a nagballigi iti kolonia a gubat iti panagwaywayas.[8] Ti agdama a Batay-linteg ti Estados Unidos ket naampon idid Septiembre 17, 1787; ti panakatalgedan na iti sumaganad a tawen ket pinakabaelan na dagiti estado a paset iti nagkaykaysa a republika nga addaan iti napigsa a tengnga a gobierno. Ti Pateg dagiti Karbengan, ket naglaon kadagiti sangapulo a a pannakapasayaatan ti Batay-linteg nga ag-garantia kadagiti kaaduan a nakaisugud ken naikalintegan a karbengan, ket napatalgedan idi 1791.
Lumapus iti maika-19 a siglo ti Estados Unidos ket inyallatyiw na dagiti patneng a tribu, naala na ti territorio ti Louisiana manipud iti Pransia, Florida manipud iti Espania ken paset ti Pagilian nga Oregon manipud iti Nagkaykaysa a Pagarian, Alta California ken New Mexico manipud iti Méhiko, ken Alaska manipud iti Russia, ken innala na ti Republika iti Texas ken ti Republika iti Hawaii. Ti suppiatan a baetan ti Abagatan nga Amerika ken ti Amianan nga Amerika iti panag-padakkel ti patakder iti pannakaadipen ken dagiti karbengan ti estado napungtoten na ti Sibil a Gubat iti panawen nga 1860. Ti panangabak ti Amianan ket napawilan na ti agnayon a panaggudua iti daytoy a pagilian ken nagbanagan ti pannakagibus ti nailintegan a panagtagabu idiay Estados Unidos. Babaen ti panawennga 1870, ti nailian nga ekonomia na ket isun ti kadakkelan iti sangalubongan.[9]Ti Kastila-Amerikano a Gubat ken Umuna a Sangalubongan a Gubat ket nagpasingked iti daytoy a pagilian ti kasasaadna a kas maysa a napigsa a militar. Rimmuar manipud iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat nga isu ti immuna a pagilian nga addaan iti nuklear nga armas ken agnanayon a kameng iti Talinaay a Konsilo Dagiti Nagkaykaysa a Pagilian, ken kultural a puersa iti sangalubongan.[10]
- ^ "U.S. POPClock Projection". U.S. Census Bureau. automatiko a mapabaro ti karkulo.
- ^ a b c d "Estados Unidos". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Naala idi 2011-10-09.
- ^ "OECD Income Distribution Database: Gini, poverty, income, Methods and Concepts". Organisation for Economic Co-operation and Development.
- ^ "Global inequality: How the U.S. compares". Pew Research.
- ^ "Income Distribution and Poverty : by country – INEQUALITY". OECD. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-04-02. Naala idi 2015-06-25.
- ^ "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi Hulio 27, 2014.
- ^ Adams, J. Q., ken Pearlie Strother-Adams (2001). Dealing with Diversity. Chicago: Kendall/Hunt. ISBN 0-7872-8145-X.
- ^ Dull, Jonathan R. (2003). "Diplomasia iti Rebolusion, aginggana ti 1783", p. 352, chap. iti Ti Kadua ti Amerikano a Rebolusion, ed. Jack P. Greene and J. R. Pole. Maiden, Mass.: Blackwell, pp. 352–361. ISBN 1-4051-1674-9.
- ^ Maddison, Angus (2006). "Pakasaritaan dagiti Estadistika para iti Ekonomia ti Lubong". The Groningen Growth and Development Centre, Economics Department of the University of Groningen. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2020-12-05. Naala idi 2008-11-06.
- ^ Cohen, Eliot A. (Hulio 2004). "History and the Hyperpower". Foreign Affairs. Naala idi 2006-07-14. "Bariweswes ti Pagilian: Estados Unidos iti Amerika". BBC News. 2008-04-22. Naala idi 2008-05-18.