CpG-plaats

Schematische weergave van een CpG-dinucleoside als een sectie van een dubbelstrengs DNA-molecuul (dsDNA). Het feitelijke CpG-dinucleoside (5'-deoxycytidine-fosforzuur-deoxyguanosine-3') op de aangegeven streng ("Watson") wordt in het zwart weergegeven. De basenparing met de complementaire streng (“crick”) wordt grijs weergegeven. De oriëntatie (5'-3'), nummering en overgangen naar niet weergegeven delen (golflijnen) van het dsDNA-molecuul worden ook in grijs weergegeven. De blauwe markering van de gelijknamige delen (cytosine-fosfaat-guanine) (engels:phosphate) resulteert in de letters “CpG”.

De CpG-plaatsen (5'—C—phosphate—G—3'-plaatsen) of CG-plaatsen zijn DNA-gebieden waar een cytosine nucleoside wordt gevolgd door een guaninenucleoside in de lineaire sequentie van basen langs de 5' → 3'-richting ervan. CpG-plaatsen komen met hoge frequentie voor in regio's van het genoom die CpG-eilanden worden genoemd.

Cytosinen in CpG-dinucleotiden kunnen worden gemethyleerd voor het vormen van 5-methylcytosinen. Enzymen die een methylgroep toevoegen, worden DNA-methyltransferasen genoemd. Bij zoogdieren is 70% tot 80% van de CpG-cytosinen gemethyleerd.[1] Het methyleren van de cytosine kan de genexpressie veranderen, een mechanisme dat deel uitmaakt van een groter wetenschapsgebied dat de genregulatie bestudeert en dat epigenetica wordt genoemd. Gemethyleerde cytosinen muteren vaak in thyminen.

Bij mensen bevat ongeveer 70% van de promotoren die zich nabij de transcriptiestartplaats van een gen bevinden (proximale promotoren) bevatten een CpG-eiland.

Binnen dubbelstrengig DNA is CpG een sequentie die precies hetzelfde leest op de complementaire streng in de 5'-3'-richting

 5' ... pNpNpNpCpGpNpNpN  ... 3'
         | | | | | | | |
 3' ...  NpNpNpGpCpNpNpNp ... 5'
        (N: nucleotide)