Back Franse Rewolusie Afrikaans Französische Revolution ALS የፈረንሳይ አብዮት Amharic Revolución francesa AN Frenciscu Onwendung ANG फ़्रांसिसी क्रांति ANP الثورة الفرنسية Arabic التورة لفرانساوية ARY الثوره الفرنساويه ARZ ফৰাচী বিপ্লৱ Assamese
| Geschiedenis van Frankrijk |
|
|
|
Prehistorie Romeinse tijd Middeleeuwen
West-Francië (843-987)
Vroegmoderne Tijd
Moderne Tijd |
|
|
Portaal  FrankrijkPortaal Geschiedenis
|
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
De Franse Revolutie (1789–1799)[1][2] was een invloedrijke politieke omwenteling waarbij de absolute monarchie die Frankrijk ongeveer twee eeuwen had geregeerd werd afgeschaft en de Eerste Franse Republiek werd opgericht. Tijdens het bewind van deze republiek werden onder meer de afgezette vroegere koning en zijn gemalin door een tribunaal berecht, ter dood veroordeeld en publiekelijk geëxecuteerd. De macht en de privileges van adel en geestelijkheid werden op grote schaal teruggedrongen onder druk van radicale politieke groeperingen, de mensenmassa in de steden en boeren op het platteland. De oude ideeën van absolutisme, aristocratie en de macht van de Kerk werden vervangen door principes die werden vervat onder het motto Liberté, égalité, fraternité, oftewel vrijheid, gelijkheid[noot 1] en broederschap. De Franse Revolutie heeft verstrekkende en blijvende veranderingen teweeggebracht in Frankrijk, die zich verspreidden over heel de wereld.[3]
De Franse Revolutie was een van de eerste geslaagde opstanden in de geschiedenis die een politieke leiding kenden. Vele eerdere boerenopstanden hadden een spontaan en meer een vaag anarchistisch karakter: daarbij werd door de opstandelingen wel onvrede geuit, maar was er geen sprake van een duidelijk politiek programma als alternatief voor het bestreden staatsbestel. Een factor daarbij was de mogelijkheid van verspreiding van pamfletten, die voorafgaande aan de revolutie in de 18e eeuw een hoge vlucht had genomen, dankzij de drukpers en het verzet tegen de censuur. Een van de belangrijkste verworvenheden van deze revolutie werd dan ook de vestiging van de vrijheid van drukpers, die elders slechts sporadisch bestond, zoals in de toenmalige Republiek der Nederlanden, waar vele boeken werden gepubliceerd die om hun subversieve inhoud in andere landen door de overheid en/of door de Katholieke Kerk verboden waren.
De door de revolutionairen verkondigde constitutionele en ideologische hervormingen stuitten op verzet en bleken niet te kunnen worden doorgevoerd zonder burgeroorlog, meedogenloze terreur en in de buitenlandse politiek een oorlog met onder meer Groot-Brittannië. Doordat er ook binnen de eigen gelederen van de revolutionairen onderling wantrouwen heerste en er uiterst rigoureus (meestal met de doodstraf) werd opgetreden tegen vermeende tegenstanders heerste al spoedig een angstcultuur. Daarin vreesde menigeen lichtvaardig ervan te worden beschuldigd een aanhanger te zijn van het ancien régime (zie hieronder) of heimelijk een ¨Britse spion¨ te zijn. Om de politieke problemen te boven te komen en de onbestuurbaarheid van het steeds chaotischer wordend revolutionair Frankrijk te verdoezelen,[bron?] stuurde de girondijnse politieke factie aan op oorlog, met als hoofdargument de Verklaring van Pillnitz (augustus 1791). Daarin hadden Oostenrijk en Pruisen de Europese monarchieën opgeroepen het Franse koningshuis te redden; zij vreesden dat de revolutionaire ideeën zouden overslaan naar hun land en daar eveneens tot opstanden, burgeroorlogen en machtsomwentelingen zouden leiden. Hierop volgden de Coalitieoorlogen. Tijdens deze oorlogen beëindigde uiteindelijk generaal Napoleon Bonaparte die de macht greep (1799) de Franse Revolutie. (Latere politieke agitatoren, zoals Karl Marx in de 19e eeuw en Leon Trotski in de 20e eeuw, zouden zich daarom bedienen van de term bonapartisme om daarmee het uiteindelijk falen van een revolutie en de verwording tot een dictatuur te benoemen.) Napoleon bleef weliswaar enerzijds een deel van het revolutionaire gedachtegoed verspreiden in zijn veroveringstocht door Europa, terwijl hij ondertussen desalniettemin anderzijds tevens andere veranderingen ongedaan maakte. Zo bewerkstelligde hij een gedeeltelijk herstel van de Katholieke Kerk in Frankrijk met het Concordaat van 15 juli 1801 en de herinvoering van de slavernij (Code Noir) in de Franse koloniën in mei 1802. In 1804 kroonde hij zichzelf tot keizer. Daarmee werd aan de oorspronkelijke verheven idealen Liberté, égalité, fraternité alle inhoudelijke betekentis ontnomen. Na Napoleons definitieve nederlaag in de Slag bij Waterloo (1815) werd de Bourbon-monarchie door de Europese mogendheden hersteld.
- ↑ "Het is gebruikelijk de omwenteling te laten beginnen met de bijeenkomst van de Staten-Generaal op 5 mei 1789 en te laten eindigen óf met de val van Robespierre (27 juli 1794), óf met de staatsgreep van Bonaparte (24 dec. 1799)." Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Franse Revolutie. §1. Chronologisch verloop van de gebeurtenissen". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
- ↑ John P. McKay, Bennett D. Hill, John Buckler, Clare Haru Crowston, Merry E. Wiesner-Hanks, A History of Western Society (9e editie 2008) 699.
- ↑ Jeremy Popkin (20 januari 2020), Vive la révolution! Must radical political change generate uncontainable violence? The French Revolution is both a cautionary and inspiring tale. Aeon. Gearchiveerd op 1 juni 2023.
Citefout: Er bestaat een label <ref> voor de groep "noot", maar er is geen bijbehorend label <references group="noot"/> aangetroffen