Geschiedenis van de Spaanse Nederlanden

Spaanse Nederlanden
Personele unie van lenen in het Heilige Roomse Rijk Gebiedsdeel van de Spaanse Habsburgers
←  1556 – 1715  →  →
(Details) (Details)
Kaart
Kaart van de Zeventien Provinciën met in rood de lijn de van de scheiding tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden in 1648
Algemene gegevens
Hoofdstad	de facto: Brussel
Bevolking	circa 3.000.000
Talen	Diets/Nederlands, Waals, Luxemburgs, Frans (elite)
Religie(s)	Rooms-katholicisme, protestantisme (verboden)
Munteenheid	Gulden
Regering
Regeringsvorm	Monarchie
Dynastie	Huis Habsburg Spaanse lijn (1556-1598)
Staatshoofd	de facto: landsheer
Plv. staatshoofd	Landvoogd

Geschiedenis van België Tijdlijn · Bibliografie

..Naar chronologie Prehistorie Brons- en ijzertijd Oude Belgen Romeins België Gallo-Romeinse periode Frankisch België Opkomst van de steden en vorstendommen Middeleeuwen Geschiedenis van de Bourgondische Nederlanden Habsburgse tijd Geschiedenis van de Habsburgse Nederlanden Geschiedenis van de Spaanse Nederlanden Zuidelijke Nederlanden Geschiedenis van de Oostenrijkse Nederlanden Geschiedenis van de Verenigde Nederlandse Staten Franse tijd Verenigd Koninkrijk der Nederlanden Koninkrijk België Eerste Wereldoorlog Interbellum Tweede Wereldoorlog Eigentijdse geschiedenis

..Naar benaming Belgae Gallia Belgica Germania Inferior Belgica Prima en Belgica Secunda Provincia Belgica Lage Landen Landen van herwaarts over Bourgondische Nederlanden Habsburgse Nederlanden Flandes of Vlaanderen Spaanse Nederlanden Zuidelijke Nederlanden Oostenrijkse Nederlanden Verenigde Nederlandse Staten Pays belgiques of Belgenland Verenigd Koninkrijk der Nederlanden Koninkrijk België

..Naar gewest Geschiedenis van Vlaanderen Geschiedenis van Wallonië Geschiedenis van Brussel

..Naar onderwerp Constitutionele geschiedenis Economische geschiedenis Fascisme en nationaalsocialisme Kunstgeschiedenis Literaire geschiedenis Maritieme geschiedenis Van de prehistorie tot 1585 Van 1585 tot heden Militaire geschiedenis Rechterlijke macht Sociale geschiedenis Basisgevens van de Belgische staatstructuur

..Naar provincie Antwerpen Henegouwen Limburg Luik Luxemburg Namen Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant Waals-Brabant West-Vlaanderen

..Naar voormalige koloniën Koloniën

Portaal   België Portaal   Geschiedenis

Staatkundige geschiedenis van de Nederlanden
Noordelijke Nederlanden	Zuidelijke Nederlanden	Heilige Roomse Rijk & Duitse Bond
Gouwen van Midden-Francië	Gouwen van Midden-Francië	Gouwen van Oost-Francië
Gelre Utrecht Friesland Groningen Ommelanden Holland Zeeland	Vlaanderen Brabant Henegouwen (e.a.)	Luik Loon Stavelot-Malmedy Ravenstein Horn Thorn Bouillon Gronsveld (e.a.)
	1384 Bourgondische Nederlanden
1482 Habsburgse Nederlanden
1543 Zeventien Provinciën (vanaf 1566 in opstand)
1588 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden	1585 Spaanse Nederlanden
	1713 Oostenrijkse Nederlanden
1795 Bataafse Republiek	1794 Eerste Franse Republiek
1806 Koninkrijk Holland
1810	1804
Eerste Franse Keizerrijk
1813 Vorstendom der Nederlanden	1814 Generaal- gouvernementen
1815 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden		1815 Groot­hertogdom Luxemburg 1839 Hertogdom Limburg
1830 (1866) Koninkrijk der Nederlanden	1830 Koninkrijk België	1848 & 1867 Groot­hertogdom Luxemburg

De geschiedenis van de Spaanse Nederlanden beschrijft de periode vanaf 1556 in de Habsburgse Nederlanden, toen deze na de abdicatie van keizer Karel V als erfgebied toekwamen aan diens zoon, koning Filips II van Spanje, en de Spaanse Nederlanden gingen heten. Deze periode loopt tot 1715, toen de overgebleven Zuidelijke Nederlanden als Oostenrijkse Nederlanden onder het gezag van de 'Oostenrijkse' keizer kwamen.

Het zijn honderdvijftig bewogen jaren in de geschiedenis van de Lage Landen geweest, waarin de strijd tussen particularisme en centralisatie gepaard ging aan een strijd tussen autonomie en monarchie, en telkens de laatste de overhand kreeg. In de tweede helft van de zestiende eeuw ontstond de Nederlandse Opstand, die tot opsplitsing van het voornamelijk calvinistisch geworden noorden en het katholiek gebleven zuiden leidde. Vanaf 1581 gingen de Noordelijke Nederlanden een eigen koers varen, terwijl de Katholieke of Zuidelijke Nederlanden hun instellingen en tradities bewaarden en loyaal bleven aan de koning, of daartoe (met militair geweld) gedwongen werden. Daarbij behielden ze in ruime mate hun autonomie, met eigen rechtssysteem, raden en belastingcontrole. De buitenlandpolitiek werd voornamelijk door de Spaanse troon bepaald via de Staatsraad (Consejo de Estado). Omdat ze een buffer vormden tussen protestantse en katholieke gebieden, waren de tien zuidelijke Nederlandse gewesten op het Europese toneel geregeld inzet van oorlogen en tegelijk de plaats waar die zich afspeelden. Het gevolg was een voortdurend verleggen van grenzen en vaak verregaande opdeling, met algemene ontreddering als eindresultaat, ondanks een tijdelijke opbloei van zowel kunsten als handel en nijverheid en intellectuele vooruitgang - voornamelijk in de zeventiende eeuw - toen ook de economie opnieuw op gang kwam.

De scheiding van de Nederlanden was aanvankelijk niet cultureel bepaald, maar vooral een gevolg van militaire en geografische omstandigheden. Na de opsplitsing werd de religieuze invloed bepalend voor verdere culturele verwijdering in de loop van de zeventiende eeuw. Terwijl de Republiek met de Vrede van Münster (1648) uit het Heilige Roomse Rijk trad, bleven de Zuidelijke Nederlanden al die tijd in het rijksverband.

Als uitkomst op de Spaanse Successieoorlog verdeelde het Verdrag van Utrecht (1713) de Spaanse erfenis en kwamen de Spaanse of 'koninklijke' Nederlanden onder het gezag van Oostenrijkse Habsburgers, die in die tijd ook de keizers van het Heilige Roomse Rijk leverden. Zij staan vervolgens bekend als de Oostenrijkse of 'keizerlijke' Nederlanden (Latijn: Belgium Austriacum, in tegenstelling tot de Republiek: Belgium Foederatum).