Graafschap Vlaanderen

Graafschap Vlaanderen
Gewest van het koninkrijk Frankrijk (862/864-1529), gewest van het Heilige Roomse Rijk (1529-1795), gewest van de Habsburgse Nederlanden (1556-1795)
←  862/864 – 1795  →  →  →
(Details) (Details)
Kaart
Het graafschap Vlaanderen omstreeks 1350.
Algemene gegevens
Hoofdstad	Brugge, later Gent en Rijsel
Talen	Oudnederlands, Diets (Middelnederlands), Picardisch, Frans
Regering
Regeringsvorm	Graafschap
Dynastie	Huis Vlaanderen (862-1119) Huis Denemarken (1119-1128) Huis Elzas (1128-1194) Huis Henegouwen (1194-1278) Huis Dampierre (1278-1384) Huis Valois (1384-1482) Huis Habsburg - Spaanse lijn (1482-1713) Huis Habsburg - Oostenrijkse lijn (1713-1795)
Staatshoofd	Graaf
Plv. staatshoofd	Stadhouder

Het graafschap Vlaanderen (Frans: Comté de Flandre of Comté des Flandres) is een historisch gebied dat aanvankelijk deel uitmaakte van West-Francië en vanaf 1464 van de (zuidelijke) Nederlanden. Het graafschap bestond van 862 tot 1795.

Kroon-Vlaanderen behoorde door het Verdrag van Verdun (843), en zeker na het Verdrag van Ribemont (880), als enig gewest van de latere Nederlanden tot West-Francië. Vanaf het einde van de negende eeuw begon het graafschap een onafhankelijke koers te varen tegenover zijn leenheer, de Franse koning. Dat was mogelijk door de opbloeiende handel en nijverheid die een zekere welvaart bracht en voor een sterke onderhandelingspositie tegenover de koning leidde. Dit resulteerde in verschillende conflicten. Naast het Franse Kroon-Vlaanderen had de graaf van Vlaanderen vanaf 1062-1063 onder Boudewijn V van Vlaanderen ook gebieden in het Rooms-Duitse Rijk in leen (Rijks-Vlaanderen). De belangrijkste daarvan waren het Land van Aalst, de Vier Ambachten en Zeeland Bewestenschelde. Ten noorden van de Alpen was het graafschap Vlaanderen eeuwenlang een van de meest economisch- en cultureel ontwikkelde gebieden van Europa. Een hoog percentage van de inwoners leefde reeds in steden. Lange tijd konden Brugge en Gent zich qua omvang met Londen en Parijs meten.

Het graafschap Vlaanderen was een tweetalig graafschap.^[1][2] Het zuiden rond Rijsel sprak Frans (Frans-Vlaanderen), het noorden en de kuststreek sprak Nederlands.

In de 15e eeuw werd gestart met de eenmaking van de Nederlanden. Vanaf het einde van de veertiende eeuw maakte Vlaanderen deel uit van het Bourgondische Rijk, dat na de dood van Maria van Bourgondië in 1482 aan de Habsburgers toeviel. Na een oorlog tussen Frankrijk en Duitsland onder keizer Karel V kwam Kroon-Vlaanderen formeel los van Franse kroon (Vrede van Madrid in 1525). De Pragmatieke Sanctie in 1549 vervolmaakte het eenmakingsproces van de (zuidelijke) Nederlanden.

Als gevolg van de Tachtigjarige Oorlog trad een eerst langzaam, maar steeds dieper verval in. Niet alleen was er grote schade aangericht, maar ook emigreerde een groot deel van de protestantse elite naar Frankrijk, Duitsland, Engeland en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Vervolgens kreeg Vlaanderen ook zwaar te lijden onder de Devolutieoorlog en de Spaanse Successieoorlog. Hierdoor ging veel Vlaams gebied definitief verloren aan Frankrijk. Aan het einde van deze periode was er niets meer over van de vooraanstaande positie die Vlaanderen gedurende eeuwen in Europa had gespeeld.

Het graafschap Vlaanderen is het enige deel van het middeleeuwse Frankrijk dat vandaag geen deel meer uitmaakt van het hedendaagse Frankrijk (met uitzondering van Frans-Vlaanderen). Kleinere delen van het oude Vlaanderen maken nu deel uit van het Waals Gewest en de Nederlandse provincie Zeeland. Het overige deel van het graafschap vormt nu ongeveer 40% van het hedendaagse Vlaams Gewest.

1. ↑ [1] 1302: Opstand in Vlaanderen, Jan Frans Verbruggen, Rolf Falter p 22
2. ↑ [2] Van Clovis tot Di Rupo: de lange weg van de naties in de Lage Landen, Lode Wils 2005, p 30. Gearchiveerd op 16 juli 2023.