Het begrip gymnasium wordt in Nederland in twee verwante betekenissen gebruikt:
Een vorm van voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo, voor ongeveer 12- tot 18-jarigen) met de klassieke talen Grieks en Latijn, die zowel op een zelfstandige school als op een scholengemeenschap of lyceum gevolgd kan worden. Deze betekenis wordt gebruikt in de woorden gymnasiumdiploma en gymnasiumopleiding.
Een school die uitsluitend een gymnasiumopleiding verzorgt, wordt een categoriaal of een categoraal gymnasium genoemd.