Back Akkedis Afrikaans እንሽላሊት Amharic Lacertilia AN سحلية Arabic سحليه ARZ Lacertilia AST Jararankha Aymara کرتنکله AZB Кеҫәрткеләр Bashkir Drėižā BAT-SMG
| Hagedissen Fossiel voorkomen: Vroeg-Jura[1] — heden | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
_mirror.jpg)
| |||||||||
| Kroonbasilisk (Basiliscus plumifrons) in zijn natuurlijke omgeving, het regenwoud van Costa Rica. | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Onderorde | |||||||||
| Lacertilia Günther, 1867 | |||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||
| (en) World Register of Marine Species | |||||||||
| |||||||||
Hagedissen (Lacertilia) vormen een onderorde van de schubreptielen (Squamata), die meer dan 7100 soorten telt. Hagedissen zijn daardoor de grootste groep van alle moderne reptielen. Ze zijn ontstaan in het Trias, maar goede fossielen zijn pas bekend uit het Jura. De slangen ontstonden in het Krijt uit een groep van de hagedissen. Hoewel slangen dus evolutionair gezien tot de hagedissen behoren, worden ze hier verder niet behandeld vanwege de afwijkende fysiologie en levenswijze.
Hagedissen blijven meestal klein, de meeste soorten worden inclusief staart niet groter dan 50 centimeter en slechts weinig soorten bereiken een lengte van meer dan één meter. De meeste hagedissen zijn groen tot bruin van kleur en hebben een afgeplat lichaam met een duidelijk te onderscheiden kop en staart en vier goed ontwikkelde poten. Een aantal groepen heeft echter een cilindrisch lichaam en gedegenereerde poten, enkele soorten hebben alleen voorpoten en een aantal groepen is geheel pootloos, dergelijke hagedissen kunnen gemakkelijk met slangen worden verward.
De kleuren en diverse aanpassingen van het lichaam kunnen heel verschillend zijn. Een aantal hagedissen heeft lichaamsuitsteeksels zoals stekels, kammen, hoorntjes, kragen of zweefvleugels. De kameleons hebben een sterk zijdelings afgeplat lichaam met verschillende zeer kenmerkende aanpassingen.
Hagedissen zijn koudbloedig en nemen graag een zonnebad om zich op te warmen, zodat ze sneller kunnen bewegen en efficiënter jagen en vluchten. Hagedissen eten overwegend insecten en andere geleedpotigen, grotere soorten eten soms gewervelden of schakelen over op planten. Ze eten plaagdieren zoals huiskrekels, sprinkhanen en kakkerlakken.
Er worden tegenwoordig 38 verschillende families erkend. De levenswijze van hagedissen is zeer variabel en hangt veelal samen met de familie waartoe een soort behoort. Gekko's bijvoorbeeld zijn meestal 's nachts actief en leven in bomen, terwijl de echte hagedissen overdag actief zijn en op de bodem leven. Beide groepen kennen echter ook weer uitzonderingen, zoals dagactieve gekko's en klimmende echte hagedissen.
Enkele bekendere families van hagedissen zijn leguanen, varanen, anolissen, hazelwormen en skinken. Veel families van hagedissen zijn vrij onbekend en hebben nog geen Nederlandstalige naam.
- ↑ Datta PM, Ray S, (2006). Earliest lizards from the Late Triassic (Carnian) of India. Journal of Vertebrate Paleontology 26 (4): 95–800.