Een hoogleraar is een docent van de hoogste rang aan een universiteit. Hoogleraren zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling van onderzoek in het hun toegewezen wetenschapsgebied en voor de inhoud van het te geven onderwijs op dat gebied.
Een hoogleraar behoort tot het personeel van de universiteit. Het wetenschapsgebied waarop de hoogleraar zijn of haar onderwijs- en onderzoekstaken uitoefent is vermeld in het benoemingsbesluit. Het is in Nederland gebruikelijk dat recent benoemde hoogleraren een inaugurele rede (ook wel aangeduid als oratie of intreerede) houden. Daarin geeft de nieuw benoemde als regel een eigen visie op een door hem of haar belangrijk geacht onderwerp.