Shaivisme

Shaivisme is een stroming in het hindoeïsme waarin Shiva wordt vereerd als de hoogste vorm van God.

Het shaivisme kan als monotheïstisch beschouwd worden, maar shaivisten geloven dat die éne God, gelijktijdig de gehele schepping doordringt (immanentie) en erboven uitstijgt (transcendentie). Dit concept staat in contrast met veel van de abrahamitische religieuze tradities, waar God transcendent is en een goede persoonlijke schepper-god. Shiva echter kan gezien worden zowel als persoonlijk en als onpersoonlijk, als mannelijk en als androgyn. Binnen de tijd zittend als mediterende god in de Himalaya en buiten de tijd altijd onpersoonlijk aanwezig in alle Yuga's: zelfs in het ongedifferentieerde niets symbolisch als water en vuur van het (maha)pralaya. Net zoals bij de andere hindoe stromingen erkent het shaivisme nog andere, lagere goden die aan de Hoogste God ondergeschikt zijn. Die andere goden worden gezien als manifestaties van het Hoogste Wezen (Kosmisch Bewustzijn) of als machtige wezens die net als de rest van de schepping door Hem worden doordrongen. Dit type monotheïsme wordt panentheïsme of monistisch theïsme genoemd. Een shaivist kan zich ook niet-theïstisch beschouwen en monist zijn volgens de filosofie van het advaita Vedanta.

Shaivisme is een zeer diepe, devotievolle en mystieke denominatie in het hindoeïsme. Ze wordt als de oudste van de hindoe denominaties beschouwd met een lange opeenvolging van wijzen en heiligen die praktijken en wegen gaven naar zelfverwerkelijking met als uiteindelijke doel moksha of zelfverwerkelijking (bevrijding). Als brede religie omvat het shaivisme filosofische systemen, devotionele rituelen, legendes, mystiek en allerlei yogapraktijken. Ze kent zowel monistische als dualistische tradities.

Shaivisten geloven dat God de vorm transcendeert. Toegewijden kunnen Hem vereren in de vorm van een lingam, die symbool staat voor de schepping of het universum. De God Shiva wordt in het shaivisme ook vereerd als de menselijke manifestatie Shiva Nataraja, die meestal wordt afgebeeld als een mediterende of als een tandava dansende yogi. De kosmogonie volgens Shivaisten is anders dan de kosmogonie volgens vele Vishnuïsten. Hiranyagarbha (gouden baarmoeder) past bij de Vishnuïsten. Maar een alternatieve kosmogonie voor Shivaïsten kan men lezen bij Kali.