Strijd tegen terrorisme

De War on Terror (vertaald: Oorlog tegen het terrorisme) of Global War on Terror (Wereldwijde strijd tegen het terrorisme) is een term die in 2001 na de terroristische aanslagen op 11 september 2001 (Nine-eleven, '9/11') werd geïntroduceerd door de toenmalige Amerikaanse president George W. Bush, ter aanduiding van een wereldwijde strijd tegen terrorisme. De term werd gebruikt in de periode 2001-2009 tijdens de ambtsperiode van Bush. Zijn opvolger Barack Obama schafte hem officieel af.

De 'War on Terror' is gebaseerd op een doctrine dat er een wereldwijd netwerk van terroristen bestaat dat in oorlog is met de Verenigde Staten (en de rest van de vrije wereld). Daarbij is de vijand terrorisme, niet een enkel regime, een enkele persoon, religie of ideologie. De 'War on Terror' was primair gericht op de verstoring en vernietiging van globale terroristische organisaties.^[1] Het internationale terrorisme werd voorgesteld als "de donkere kant van de globalisering, met centraal het netwerk van al Qaida, een terroristische organisatie gebaseerd op islamitisch fundamentalisme. De opzet was om een brede internationale coalitie daartegen te organiseren.^[2]

Op 20 september 2001 zei Bush dat iedere natie in de wereld een keuze moest maken tussen of de kant van Amerika kiezen, of die van de terroristen: "Every nation, in every region, now has a decision to make. Either you are with us, or you are with the terrorists." ^[3]

De Oorlog begon kort na '9/11' in Afghanistan met de jacht op Osama bin Laden, het brein achter de aanslagen. In 2003 startte de VS, samen met het Verenigd Koninkrijk, de invasie van Irak, die werd voorgesteld als een vervolg van de 'War on Terror'.^[4]

War on Terror wordt ook wel vertaald in oorlog tegen terrorisme. In strikt juridische zin vindt een oorlog tussen staten plaats en kan er dus geen sprake zijn van een oorlog tegen het terrorisme. In de Verenigde Staten wordt echter het woord "war" ook gebruikt in de zin van campagne, veldtocht. Verder is wel beargumenteerd dat de oorlog tegen terrorisme onderdeel uitmaakt van een wereldwijde burgeroorlog, gevoerd door regeringen tegen hun eigen burgers (door de inperking van burgerrechten, het gevangenzetten van verdachten zonder proces, etc.) en die van andere landen.^[5] De Vlaamse schrijver David Van Reybrouck noemde het concept van een "terroristisch leger" een contradictio in terminis, omdat terrorisme gebruik maakt van incidentele acties en toevallige doelen.^[6]

Joseph Stiglitz en Linda Bilmes schatten in 2009 de totale kosten voor de 'War on Terror' voor Amerika op minstens $ 3.000-5.000 miljard.^[7] Het Amerikaans Congres schatte in juli 2010, dat de VS al zo'n 1.150 miljard dollar (€ 900 miljard) had uitgegeven. Daarmee is het op de Tweede Wereldoorlog na de duurste oorlog uit de afgelopen twee eeuwen. WO II kostte omgerekend naar nu circa $ 4.100 miljard.^[8]

In 2009 veranderde president Obama de naam in "Overseas Contingency Operations" (Overzeese Interventie Operaties) en zinspeelde al op een einde van de 'War on Terror'.^[9] In mei 2013 verklaarde Obama de 'Global War on Terror' voor beëindigd en zei dat er geen oorlog meer zal worden gevoerd tegen een tactiek (terrorisme), maar tegen specifieke groepen of netwerken (zoals al Qaida) die de VS willen vernietigen. Onder de nieuwe naam ging Obama door met dezelfde oorlog, maar onder zijn regering werd vooral ingezet op het gebruik van killerdrones. ^[10] In 2012 was het Amerikaanse leger nog in minstens 100 landen actief voor training en advies tot sabotage, dan wel voor directe oorlogsvoering en in 2015 was de VS al actief in zo'n 135 landen.^[9]

De Nederlandse premier Mark Rutte zei in 2015, dat de Nederlandse bombardementen op ISIS-doelen in Irak deel waren van een oorlog met de terroristische organisatie IS (en niet met de islam of met een land), maar dat dit niet te vergelijken is met de 'War on Terror' van Bush.^[11] Deze uitspraak werd door Geert-Jan Knoops uitgelegd als een formele oorlogsverklaring met juridische gevolgen.^[12] David Van Reybrouck bekritiseerde zowel de uitspraak van Rutte, als een soortgelijke oorlogsverklaring van de Franse president François Hollande na enkele terroristisch aanslagen, die Van Reybrouck beide vergeleek met de oorlogsretoriek van Bush in september 2001.^[6]

1. ↑ Strengthen Alliances to Defeat Global Terrorism ... In: The National Security Strategy, sept 2002. The White House — George W. Bush
   "The United States of America is fighting a war against terrorists of global reach. The enemy is not a single political regime or person or religion or ideology. The enemy is terrorism [...] Our priority will be first to disrupt and destroy terrorist organizations of global reach and attack their leadership;
2. ↑ The Bush Administration's Response to Globalization. White House, 21 sep 2001
3. ↑ Address to a Joint Session of Congress and the American People. White House, 20 sep 2001
4. ↑ A Timeline of the U.S.-Led War on Terror. History.com, 5 mei 2020
   "Our war on terror begins with al Qaeda, but it does not end there. It will not end until every terrorist group of global reach has been found, stopped and defeated." [...]
   "The battle of Iraq is one victory in a war on terror that began on September the 11th, 2001 and still goes on,"
5. ↑ Michael Hardt en Antonio Negri (2005). Multitude. Hamish Hamilton.
6. ↑ ^{a b} "U bent erin getuimeld, met open ogen nog wel, Monsieur le Président". vrtNWS, 15 nov 2015
7. ↑ The Price of 9/11. Joseph E. Stiglitz, Project Syndicate, 1 sep 2011.
   "Indeed, when Linda Bilmes and I calculated America’s war costs three years ago, the conservative tally was $3-5 trillion."
8. ↑ War on Terror kost al 1.000 miljard dollar. NOS, 20 juli 2010
9. ↑ ^{a b} Een einde aan terrorisme. Rutger van der Hoeven, De Groene Amsterdammer, 24 jan 2018.
   "Al in 2009 verving Obama de officiële term Global War on Terror met het droge Overseas Contingency Operations en begon hij voorzichtig te zinspelen op een einde ervan."
10. ↑ Obama: 'Global War on Terror' Is Over. U.S. News, 23 mei 2013
11. ↑ Rutte: we bombarderen ISIS en dus zijn we in oorlog. NOS, 18 nov 2015
12. ↑ Knoops: oorlogsverklaring Rutte kan grote gevolgen hebben.NOS, 15 nov 2015