Synoptische vraagstuk

Het synoptische vraagstuk is de vraag naar de relatie tussen de synoptische evangeliën van Marcus, Lucas en Matteüs. Deze drie evangeliën hebben een groot aantal passages gemeen en vaak zijn die passages zelfs woordelijk hetzelfde. Tegelijk zijn er ook verschillen tussen deze drie evangeliën. Het synoptische vraagstuk is de vraag hoe overeenkomsten en verschillen verklaard kunnen worden in het licht van het tijdstip van hun ontstaan.

Aan het eind van de 18e eeuw was het de gewoonte geworden om de drie teksten in kolommen naast elkaar af te drukken zodat ze zonder veel moeite vergeleken konden worden. De aanduiding is afgeleid van het Griekse synopsis, vrij vertaald "samen (ge)zien".

Van de 662 verzen in het evangelie volgens Marcus zijn er 406 zo goed als identiek terug te vinden bij Matteüs en Lucas. 145 verzen uit Marcus zijn enkel terug te vinden in Matteüs, en 60 verzen enkel in Lucas. De overige 51 verzen van Marcus zijn alleen in Marcus te vinden. Van de verhalen die in alle drie de evangeliën voorkomen zijn er een deel helemaal gelijk geformuleerd, terwijl een ander deel anders geformuleerd is. Ook gebeurt het dat twee van de evangeliën dezelfde formulering gebruiken terwijl het derde hiervan afwijkt.

Een voorbeeld

Als voorbeeld staan in de onderstaande tabel de drie beschrijvingen naast elkaar van Jezus' aankomst aan de overkant van het Meer van Genezareth (het Meer van Tiberias), waar hij een man ontmoet die bezeten is.

Matteüs 8:28	Marcus 5:1-3	Lucas 8:26-27
Nadat hij aan de overkant in het land der Gadarenen was gekomen,	En zij kwamen aan de overkant van de zee in het land der Gerasenen.	En zij voeren naar het land der Gerasenen
		dat tegenover Galilea ligt.
kwamen hem twee bezetenen uit de grafsteden tegemoet,	En toen Jezus uit het schip ging, kwam hem uit de grafsteden een mens tegemoet met een onreine geest,	Toen hij aan land gegaan was, kwam hem een man tegemoet, die door boze geesten bezeten was
zeer gevaarlijke, zodat niemand langs die weg kon voortgaan.
		en sinds lang had hij geen mantel meer aan en woonde niet in een huis,
	die verblijf hield in de graven,	maar in de graven.

Het is duidelijk dat deze passages met elkaar verwant zijn, hoewel ze ook verschillen. Zo verwisselt Matteüs Gerasa en Gadara, en meldt Lucas behulpzaam dat de plaats waar Jezus heen voer tegenover Galilea ligt, een stukje topografie dat de andere twee niet hebben. Ook de aantallen variëren: bij Matteüs zijn er twee bezetenen, bij Marcus en Lucas is het er één, terwijl bij Lucas het aantal geesten groter is dan bij Marcus.

Toch kan er, zelfs op detailniveau, op worden gewezen dat er eigenlijk maar kleine verschillen zijn, verklaarbaar vanuit de principes waarmee de auteurs hun verhaal vertellen.