Aleksy I Komnen

Ten artykuł dotyczy cesarza bizantyjskiego. Zobacz też: Aleksy I Wielki Komnen.

Aleksy I Komnen

Alexios Komnenos/Αλέξιος Κομνηνός

Aleksy I (ze starogreckiego manuskryptu)
Cesarz bizantyński
Okres	od 4 kwietnia 1081 do 15 sierpnia 1118
Koronacja	4 kwietnia 1081
Poprzednik	Nicefor III Botaniates
Następca	Jan II Komnen
Dane biograficzne
Dynastia	Komnenowie
Data urodzenia	ok.1048
Data śmierci	15 sierpnia 1118
Ojciec	Jan Komnen
Matka	Anna Dalassena
Małżeństwo	Irena Dukaina od ok. 1078 do 1118
Dzieci	1. Anna Komnena 2. Maria Komnena 3. Andronik Komnen 4. Jan II Komnen 5. Izaak Komnen 6. Eudokia Komnena 7. Maunel Komnen 8. Teodora Komnena Angelina 9. Zoe Komnena
Moneta
Histamenon Aleksego I
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksy I Komnen (ur. 1048, zm. 15 sierpnia 1118) – cesarz bizantyjski od 4 kwietnia 1081, syn Jana Komnena i Anny Dalasseny.

Pochodził z arystokratycznego rodu Komnenów z Azji Mniejszej, który miał na dworze wpływy już za czasów dynastii Dukasów. Zasiadł na tronie w drodze zamachu stanu dzięki poparciu braci (Izaaka i Adriana) oraz spowinowaconych z nim Dukasów (dzięki zawartemu w 1077 małżeństwu z Ireną Dukainą). Ojciec m.in. Anny Komneny i Jana II Komnena.

W momencie wstąpienia na tron sytuacja Cesarstwa była bardzo poważna – zagrożenie najazdami Połowców i Kumanów od północy (zza Dunaju), Słowian Południowych z północnego zachodu, Normanów z południowej Italii i Turków seldżuckich ze wschodu (którzy w wyniku miażdżącego zwycięstwa w bitwie pod Manzikertem, 19 sierpnia 1071 podbili niemal całą bizantyńską Azję Mniejszą). Słabość Cesarstwa zwiększały również wewnętrzne rozłamy i niepokoje związane z działalnością sekt (manichejczycy, paulicjanie, bogomili) oraz groźną opozycją wewnętrzną (spiski wojskowe i senatorskie).

Aleksy, w pełni świadomy zagrożenia i słabości państwa, zręcznie walczył z wrogami zewnętrznymi i wewnętrznymi przy pomocy środków zarówno militarnych, jak i dyplomatycznych. Zawarłszy układ pokojowy z Turkami (w 1081 r.), skoncentrował swoje szczupłe siły na prowadzonej z wielkim trudem i zmiennym szczęściem walce z Normanami (1081–1085). Podczas bitwy pod Dyrrachion, 18 października 1081 dzięki osobistemu męstwu cudem uniknął śmierci lub niewoli. Mimo grożących niebezpieczeństw, Aleksy, jako doświadczony wódz i odważny żołnierz, osobiście prowadził wiele kampanii.

Po wyparciu Normanów, w latach 1085–1090 bez wyraźnych sukcesów próbował odeprzeć najazdy Połowców i Kumanów (z północy), Serbów (z zachodu) i Turków (ze wschodu). W roku 1086 Cesarstwu Bizantyjskiemu zagrozili sprzymierzeni z Bułgarami Pieczyngowie, którzy w roku 1090 usiłowali zdobyć Konstantynopol. 29 kwietnia 1091 roku u podnóża góry Lebunion w Tracji Aleksy I Komnen zadał Pieczyngom druzgocącą klęskę, usuwając niebezpieczeństwo dalszych najazdów z ich strony. Przywróciwszy chwilowo potęgę Cesarstwa, poprosił Zachód o dostarczenie wojsk zaciężnych, których w Bizancjum brakowało. Apel został inaczej odebrany – w 1095 papież Urban II wystąpił z projektem krucjaty przeciw Turkom, która miała służyć nie tyle pomocy Cesarstwu, co wyparciu muzułmanów z Ziemi Świętej. W 1096 Aleksy wymusił na krzyżowcach złożenie hołdu lennego i obietnicę, że odebrane ziemie zostaną zwrócone Bizancjum. Sam dostarczył floty na przewiezienie krzyżowców przez Bosfor.

Pod koniec życia Aleksy szczególnie aktywnie dążył do pokojowego ograniczenia wpływów sekt chrześcijańskich (głównie paulicjan i bogomiłów). Powodem mogło być zwłaszcza szybkie rozprzestrzenianie się wyznawców tych odłamów chrześcijaństwa na obszarze cesarstwa w II poł. XI wieku. Zapewne w latach 1101–1104 odbyła się pod jego przewodnictwem debata duchowieństwa bizantyńskiego z bogomiłami. Natomiast w 1114 cesarz spotkał się z paulicjanami i bogomiłami w mieście Filipopol w Tracji. W jego wyniku miało dojść do apostazji kilku tysięcy zwolenników tych sekt, których osadził w nowym mieście niedaleko Filipopola – Aleksjopol (Neokastron)^[1]. Jednak przynajmniej bogomilizm był już tak mocno zakorzeniony, że nie udało się go poważniej osłabić.