Ceratozaur

Ceratozaur

Ceratosaurus
Marsh, 1884
Okres istnienia: 153–148 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 153/148 ↓ 153/148
Ceratosaurus nasicornis
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	ceratozaury
(bez rangi)	neoceratozaury
Rodzina	Ceratosauridae
Rodzaj	ceratozaur
Synonimy
Megalosaurus nasicornis (Marsh, 1884 [originally Ceratosaurus])
Gatunki
C. nasicornis Marsh, 1884 (gatunek typowy) ?C. dentisulcatus Madsen & Welles, 2000 ?C. magnicornis Madsen & Welles, 2000
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Ceratozaur (Ceratosaurus) – wymarły rodzaj drapieżnego dinozaura z grupy teropodów. Nazwa wywodzi się ze starożytnej greki od słowa κερας/κερατος (keras/keratos) oznaczającego róg i σαυρος (sauros), czyli jaszczur. Osobniki tego rodzaju żyły w jurze późnej (od kimerydu do tytonu). Opisał go w 1884 amerykański paleontolog Othniel Charles Marsh w oparciu o prawie kompletny szkielet odkryty w Garden Park w Kolorado w skałach formacji Morrison. Gatunkiem typowym jest Ceratosaurus nasicornis.

Okaz z Garden Park pozostaje najkompletniejszym znanym szkieletem tego rodzaju. Od czasu jego odkrycia opisano zaledwie garstkę kolejnych okazów. W 1999 doniesiono o odkryciu pierwszego młodocianego osobnika. W 2000 ustanowiono dwa kolejne gatunki: Ceratosaurus dentisulcatus i Ceratosaurus magnicornis, na podstawie dwóch niekomplentych kośćców z Cleveland-Lloyd Dinosaur Quarry w Utah i z okolicy Fruity w Kolorado. Pewność tych gatunków zakwestionowano. Możliwe, że reprezentują one osobniki tego samego gatunku na różnych etapach wzrostu. Następnie niekompletny szkielet wydobyty został z formacji Lourinhã w Portugalii, co dostarczyło dowodu na obecność rodzaju poza Ameryką Północną. Fragmentaryczne szczątki odnotowano też w Tanzanii, Urugwaju i Szwajcarii, jednak ich przypisanie do rodzaju Ceratosaurus nie jest obecnie akceptowane przez większość paleontologów.

Ceratosaurus był średniej wielkości teropodem. Długość oryginalnego okazu szacuje się na 5,3 m bądź 5,69 m. Osobnik opisany pod nazwą Ceratosaurus dentisulcatus był większy, osiągał 7 m długości. Ceratozaur cechował się głęboką szczęką i żuchwą noszącymi proporcjonalnie bardzo długie, przypominające ostrza zęby, wydatnym, przypominającym grzebień rogiem leżącym w linii pośrodkowej na pysku oraz parą przypominających rogi grzebieni nad oczami. Bardzo krótkie kończyny przednie zachowały pełną funkcjonalność, ręce miały po cztery palce. Ogon miał długość zbliżoną do długości reszty ciała. Rząd niewielkich osteodermów przebiegał pośrodku szyi, grzbietu i ogona. Dodatkowe osteodermy mieściły się w nieznanych miejscach na ciele zwierzęcia.

Ceratosaurus użycza swej nazwy grupie ceratozaurów (Ceratosauria), kladowi teropodów, które oddzieliły się wcześnie z linii ewolucyjnej, z której pochodzą ptaki. Najbliższym krewnym ceratozaura wydaje się być argentyński Genyodectes, o podobnie wydłużonych zębach. Geologicznie starszy rodzaj Proceratosaurus z Anglii, choć pierwotnie opisany jako przypuszczalny przodek Ceratosaurus, później okazał się nie być z nim blisko spokrewniony. Ceratosaurus dzielił siedlisko z innymi dużymi teropodami, jak torwozaur czy allozaur. Istnieją przypuszczenia, że każdy z tych rodzajów zajmował inną niszę ekologiczną, co zmniejszało konkurencję. Ceratosaurus mógł polować na dinozaury roślinożerne, choć niektórzy paleontolodzy zasugerowali, że preferował zwierzęta wodne, takie jak ryby. Róg na nosie raczej nie służył jako broń, jak to pierwotnie wyobrażał sobie Marsh; prawdopodobnie miał znaczenie jedynie w pokazach.