Feminizm

Feminizm (łac. femina „kobieta”) – szereg ruchów społecznych i politycznych oraz ideologii, które łączy wspólny cel, czyli zdefiniowanie, uzyskanie i utrzymywanie równości płci pod względem politycznym, ekonomicznym, osobistym i społecznym^{[1][2][3][4][5]}. Feminizm przyjmuje stanowisko, że współczesne społeczeństwa są patriarchalne — priorytetowo traktują męski punkt widzenia — a kobiety są w nich traktowane niesprawiedliwie^[6].

Powstałe pod koniec XVIII wieku w Europie ruchy feministyczne prowadziły i nadal prowadzą kampanię na rzecz praw kobiet; w tym prawa wyborczego, do sprawowania urzędu publicznego, do pracy i uczciwego wynagrodzenia, do posiadania własności, do otrzymywania wykształcenia, do zawierania umów, do posiadania równych praw w ramach małżeństwa oraz do korzystania z urlopu macierzyńskiego. Feministki pracowały również na rzecz zapewnienia dostępu do antykoncepcji, legalnych aborcji i integracji społecznej oraz ochrony kobiet i dziewcząt przed gwałtem, molestowaniem seksualnym i przemocą domową^[7]. Zmiany w kobiecych standardach ubioru i akceptowalnej aktywności fizycznej dla kobiet były również elementem działań ruchów feministycznych^[8].

Wielu badaczy uważa kampanie feministyczne za główną siłę stojącą za ważnymi historycznymi zmianami społecznymi na rzecz praw kobiet, szczególnie na Zachodzie, gdzie niemal powszechnie przypisuje się im uzyskanie praw wyborczych dla kobiet, języka neutralnego płciowo(inne języki), praw reprodukcyjnych dla kobiet (w tym dostępu do środków antykoncepcyjnych i aborcji) oraz prawa do zawierania umów i posiadania własności^[9]. Mimo że działalność feministek koncentruje się i koncentrowała głównie na prawach kobiet, niektóre z nich opowiadają się za włączeniem do swoich celów wyzwolenia mężczyzn(inne języki), ponieważ uważają, że mężczyźni są również krzywdzeni przez tradycyjne role płciowe^[10]. Teoria feministyczna(inne języki), która wyłoniła się z ruchów feministycznych, ma na celu zrozumienie natury nierówności płci poprzez badanie ról społecznych kobiet i ich doświadczeń życiowych. Teoretycy feministyczni opracowali teorie w różnych dyscyplinach, aby odpowiedzieć na kwestie dotyczące płci^[11][12].

Na przestrzeni lat rozwinęły się liczne ruchy i ideologie feministyczne, reprezentujące różne punkty widzenia i cele polityczne. Tradycyjnie, od XIX wieku, liberalny feminizm pierwszej fali, który dążył do politycznej i prawnej równości poprzez reformy w ramach liberalnej demokracji, był przeciwstawiany proletariackim ruchom kobiecym opartym na prawach pracowniczych, które z czasem przekształciły się w feminizm socjalistyczny i marksistowski oparty na teorii walki klas^[13]. Od lat 60. obie te tradycje są również przeciwstawiane radykalnemu feminizmowi, który powstał z radykalnego(inne języki) skrzydła feminizmu drugiej fali i który wzywa do radykalnej zmiany porządku społecznego w celu wyeliminowania patriarchatu. Feminizm liberalny, socjalistyczny i radykalny są czasami określane jako „Wielka Trójka” szkół myśli feministycznej^[14].

Od końca XX wieku pojawiło się wiele nowych form feminizmu. Niektóre z nich, takie jak biały feminizm(inne języki) i feminizm krytyczny wobec płci(inne języki) (ang. gender-critical feminism), zostały skrytykowane jako uwzględniające jedynie osoby białe, należące do klasy średniej, z wyższym wykształceniem, heteroseksualne lub cispłciowe. Krytyka ta doprowadziła do powstania etnicznie specyficznych lub wielokulturowych form feminizmu, takich jak czarny feminizm i feminizm intersekcjonalny^[15]. Niektórzy twierdzą, że feminizm często promuje mizandrię i wywyższanie interesów kobiet ponad interesy mężczyzn, a także krytykują radykalne stanowiska feministyczne jako szkodliwe zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet^[16].