Back الحكومة العامة Arabic Gobiernu Xeneral AST General-Qubernatorluq Azerbaijani عومومی دؤولت AZB Генерал-губернаторлыҡ (Германия) Bashkir Генерално губернаторство Bulgarian Govern General Catalan Generální gouvernement Czech Generalguvernementet Polen Danish Generalgouvernement German
| państwo nieuznawane[a][1][2] | |||||
| 1939–1945 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania |
12 października 1939 | ||||
| Data likwidacji |
18 stycznia 1945 | ||||
| Zarządzający | |||||
| Zarządzający | |||||
| Powierzchnia |
95 742 (1939–1941), | ||||
| Populacja (1943) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
124 os./km² | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie
| |||||
Położenie na mapie.svg)
| |||||
.svg)
.svg)
Generalne Gubernatorstwo (kolokwialnie Generalna Gubernia[5], niem. Generalgouvernement, w skrócie GG[6]; od 26 października 1939 do 31 lipca 1940 niem. Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete, pol. Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich) – jednostka administracyjno-terytorialna utworzona przez III Rzeszę na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października 1939 z mocą obowiązującą od 26 października 1939[7][8], obejmująca część okupowanego wojskowo przez Niemcy terytorium II Rzeczypospolitej, która nie została anektowana bezpośrednio przez III Rzeszę. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i wcieleniu 1 sierpnia 1941 dekretem Hitlera tzw. Dystryktu Galicja do Generalnego Gubernatorstwa jego obszar rozpościerał się od Czerwina na północy do Hryniawy na południu, od Częstochowy na zachodzie do Okopów Świętej Trójcy na wschodzie.
Na terenie Generalnego Gubernatorstwa nie powstały nigdy żadne polskie struktury władzy kolaborującej z Niemcami, co stanowiło wyjątek wśród krajów europejskich okupowanych przez III Rzeszę. Generalne Gubernatorstwo zarządzane było przez Niemców, którzy stanowili kadrę administracyjną, policyjną i wojskową (z wyjątkiem nielicznych formacji, w których pracowali Polacy, jak np. tzw. granatowa policja). Władzę centralną w Generalnym Gubernatorstwie sprawował rząd Generalnego Gubernatorstwa i Generalny Gubernator, którym przez cały okres okupacji był Hans Frank, rezydujący w Krakowie.
Część nazwy „dla okupowanych ziem polskich” została usunięta tajnym rozporządzeniem Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 31 lipca 1940 r. wydanym w oparciu o tajny dekret Hitlera z 8 lipca 1940[9]. OKW w dyrektywie z 15 kwietnia 1940 r. rozważając, czy istnieje jeszcze państwo polskie z którym Niemcy znajdują się w stanie wojny utrzymywało jakoby: Wojna zakończyła się wraz ze zmiażdżeniem Państwa Polskiego, sam Führer dał temu wyraz w październiku 1939 r., likwidując wojskową administrację i zastępując ją cywilną. Sprawy Generalnej Guberni są sprawami wewnętrznoniemieckimi[10].
Proklamacja Generalnego Gubernatorstwa przez Rzeszę była sprzeczna z prawem międzynarodowym (konwencja haska IV z 1907 r. o prawach i zwyczajach wojny lądowej, art. 42 i następne) i w konsekwencji nielegalna. Dlatego też Generalne Gubernatorstwo nie było podmiotem prawa międzynarodowego ani publicznego. Wszystkie akty władz Generalnego Gubernatorstwa, stanowiących jedynie władzę okupacyjną, de iure były bezskuteczne w międzynarodowych stosunkach prawnych (pozbawione skutku od chwili wydania aktu prawnego)[2].
<ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>- ↑ Generalne Gubernatorstwo. Quasi-państwo utworzone przez Niemców. dorzeczy.pl, 2021-10-26. [dostęp 2023-11-20].
- ↑ a b 26 października 1939 roku powstało Generalne Gubernatorstwo. historykon.pl, 2023-10-26. [dostęp 2024-10-20].
- ↑ „Das Generalgouvernement besitzt eine Fläche von rund 142000qkm d.h. 37% der ehemaligen polnischen Staatsfläche mit ungefähr 18 Mill. Einwohnern, von denen etwa 72 v. H. Polen, 17 v. H. Ukrainer (Ruthenen), 0,7 v. H. Deutsche sind.”, [w:] Oskar Steinheil. Das Generalgouvernement. Reisehandbuch. Karl Baedeker 1943. s. 27.
- ↑ Oskar Steinheil: Das Generalgouvernement. Reisehandbuch. Karl Baedeker 1943. s. 27.
- ↑ Generalna Gubernia [online], Słownik Języka Polskiego PWN [dostęp 2020-12-27] (pol.).
- ↑ Generalne Gubernatorstwo, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-09].
- ↑ Proklamacja Generalnego Gubernatora Hansa Franka z dnia 26 października 1939.
- ↑ Proklamacja podpisana przez Hansa Franka: „Zwycięski oręż niemiecki położył kres ostateczny istnieniu państwa polskiego. Macie za sobą epizod historyczny, o którym należy zapomnieć, ponieważ należy do przeszłości i już nigdy nie wróci. Żołnierza niemieckiego żadna siła nie jest w stanie usunąć z miejsca, gdzie raz postawił swoją stopę. Führer postanowił z części terytorium państwa polskiego utworzyć Generalne Gubernatorstwo, na którego czele mnie postawił. Generalne Gubernatorstwo może stać się schronieniem dla ludności polskiej, o ile lojalnie podporządkuje się ona całkowicie rozkazom władz niemieckich, wypełniając zadania wyznaczone jej w niemieckim wysiłku wojennym. Wszelkie próby przeciwstawienia się nowemu porządkowi niemieckiemu będą zwalczane z całą bezwzględnością”: Tadeusz Bór-Komorowski, Armia Podziemna, Londyn, 1979 s. 21.
- ↑ Szymon Datner, 55 dni Wehrmachtu w Polsce 1 IX – 25 X 1939, Warszawa 1967, s. 63n.
- ↑ Szymon Datner, Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych armii regularnych w II wojnie światowej, Warszawa 1964, s. 18. Czesław Pilichowski, Fałszerstwo czy prowokacja? Warszawa 1977, s. 32.