Gwardia (wł. guardia – straż) – początkowo straż przyboczna monarchy lub wodza, później doborowe oddziały wojska[1]. Stacjonowały głównie w stolicy państwa.
Gwardia jako liczna grupa wojsk liniowych po raz pierwszy pojawiła się w czasach starożytnego Rzymu. Stanowił ją korpus pretorianów, który radykalnie został zmniejszony za panowania cesarza Dioklecjana, a ostatecznie rozwiązany za Konstantyna Wielkiego.
W średniowieczu istniała jedynie gwardia pałacowa złożona z drabantów uzbrojonych na ogół w halabardy. Tworzona była celem ochrony panującego, a także dla parady. Zalążki gwardii jako doborowych oddziałów liniowych zaczęły pojawiać się w XV wieku, a w wieku XVII taka forma gwardii stała się powszechna w całej Europie. Największą popularność gwardia zyskała sobie w wiekach XVIII i XIX (szczególnie w jego pierwszej połowie). Zwykle wchodziło w jej skład kilka pułków piechoty i jazdy.