Kalifornia

Ten artykuł dotyczy jednego ze stanów w USA. Zobacz też: inne znaczenia słów Kalifornia oraz California.

Kalifornia

State of California

stan
31. stan od 9 września 1850
Most nad Golden Gate widziany z San Francisco
Pieczęć Flaga
Hymn: I love you, California
Dewiza: (gr.) Eureka (Znalazłem)
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Sacramento
Kod ISO 3166-2	US-CA
Gubernator	Gavin Newsom (D)
Powierzchnia	423 967 km²[1]
Populacja (2017) • liczba ludności	39 536 653[2]
• gęstość	83,9 os./km²
Strefa czasowa	UTC-08:00 UTC-07:00
Języki urzędowe	angielski
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Kalifornia

Ten artykuł jest częścią serii: Polityka stanu Kalifornia Gubernator Jerry Brown Legislatura Senat Izba Reprezentantów Delegacja do Kongresu Sąd Najwyższy Podział administracyjny Polityka USA Wikiprojekt Polityka

Kalifornia (ang. California) (wymowa:/kælɪˈfɔrnjə/^ⓘwymowa:/kælɪˈfɔrnjə/) – stan na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, najludniejszy w kraju (39 536 653 mieszkańców w 2017 roku)^[3], a trzeci pod względem powierzchni (423 967 km²^[1]; po Alasce i Teksasie). Stolicą stanu jest Sacramento, a największymi miastami: Los Angeles, San Diego, San Jose i San Francisco^[4].

Stan znany jest ze zróżnicowanego środowiska przyrodniczego i klimatu, a także z wielowarstwowego i wielokulturowego społeczeństwa.

Terytorium stanu rozciąga się między wybrzeżem Oceanu Spokojnego a górami Sierra Nevada na wschodzie, pustynią Mojave na południowym wschodzie i lasami (z przewagą sekwoi i jedlicy) na północnym wschodzie. Centrum stanu zajmuje Dolina Kalifornijska, jeden z najbardziej wydajnych rolniczo obszarów na świecie. Leżąca na terenie stanu Dolina Śmierci (86 m p.p.m.) jest najniższym punktem w Ameryce Północnej^[5]. Na północy Kalifornia graniczy ze stanem Oregon, na wschodzie z Nevadą, na południowym wschodzie z Arizoną, a na południu z meksykańskim stanem Kalifornia Dolna.

W okresie pierwszych kontaktów z Europejczykami Kalifornię zamieszkiwały ludy: Pomo, Kostanoan, Jokut, Czumasz, Mohave (nie mylić z Mohawkami) i Serrano, mówiące językami: na-dene, tano, penutian i hokan-siu. W końcu XVIII w. Kalifornia została skolonizowana przez hiszpańskich osadników i stała się częścią wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. W 1821 wraz z innymi terytoriami wchodzącymi w skład wicekrólestwa uzyskała niepodległość i stała się częścią Meksyku. Przez powstanie osadników amerykańskich i wojnę meksykańsko-amerykańską w latach 1846–1848 Kalifornia stała się częścią Stanów Zjednoczonych. W 1850 Kalifornia została przyjęta do Unii jako 31. stan. W XIX wieku, na wieść o odkryciu złóż złota w okolicach San Francisco, wybuchła tzw. Gorączka Złota. Było to przełomowe wydarzenie w dziejach całej Kalifornii. Dzięki masowemu napływowi osadników i poszukiwaczy złota stan zaczął się rozwijać. Wpływ gorączki złota na ten obszar doskonale obrazuje przykład San Francisco – z osady stało się nagle ludnym i prężnym miastem.

Na początku XX wieku Los Angeles stało się centrum amerykańskiego show-biznesu, który do dziś jest wizytówką miasta. Innymi ważnymi dla stanu dziedzinami gospodarki są turystyka, rolnictwo (głównie w Dolinie Kalifornijskiej), przemysł kosmiczny, informatyka i przemysł naftowy^{[potrzebny przypis]}.

Gospodarka Kalifornii, mierzona produktem krajowym brutto, jest największa pośród amerykańskich stanów^[6]. Gdyby Kalifornia była samodzielnym państwem, byłaby 5. gospodarką na świecie, z produktem krajowym brutto wyższym niż PKB Wielkiej Brytanii^[7].