Kirkcudbrightshire

Kirkcudbrightshire

Siorrachd Chille Chuithbeirt

Pastwiska nad zatoką Fleet Bay (w tle)
Flaga
Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Szkocja
Siedziba	Kirkcudbright
Powierzchnia	2323 km²
Populacja (1951) • liczba ludności	30 725
Położenie na mapie Szkocji
Multimedia w Wikimedia Commons

Kirkcudbrightshire (także Kirkcudbright^[1], East Galloway, Stewartry of Kirkcudbright^[2] lub The Stewartry^[3], gael. Siorrachd Chille Chuithbeirt^[4]) – hrabstwo historyczne w południowo-zachodniej Szkocji, z ośrodkiem administracyjnym w Kirkcudbright. Współcześnie teren hrabstwa znajduje się w granicach jednostki administracyjnej Dumfries and Galloway^[1].

Położone było nad północnym brzegiem zatoki Solway Firth (Morze Irlandzkie). Wybrzeże przeważająco urwiste, rozczłonkowane przez estuaria rzek Nith, Urr, Dee, Fleet i Cree^[2]. Większa część hrabstwa położona była na obszarze Wyżyny Południowoszkockiej. Północno-zachodnią część hrabstwa zajmowało pasmo górskie Galloway Hills^[3], w jego obrębie najwyższy szczyt – Merrick (843 m n.p.m.)^[1]. Krajobraz pofałdowany, poprzecinany licznymi dolinami^[2]. Powierzchnia hrabstwa w 1887 roku – 2325 km², w 1951 roku – 2323 km² (3% terytorium Szkocji). Liczba ludności w 1887 roku – 42 127, w 1951 roku – 30 725 (0,6% populacji Szkocji)^[2][5].

Hrabstwo znajdowało się dawniej we władaniu lordów Galloway, posiadających szeroką autonomię^[3]. Do XIV wieku zachowało odrębny od reszty Szkocji kodeks prawny^[1]. Podporządkowane władzy królewskiej zostało w 1455 roku, w okresie panowania Jakuba II. Reprezentantem władzy królewskiej na terytorium hrabstwa był namiestnik (steward), a nie – jak w innych hrabstwach – szeryf, stąd wariantowa nazwa tego hrabstwa to „namiestnictwo” (The Stewartry)^[6].

Głównymi ośrodkami miejskimi były Kirkcudbright, Castle Douglas, Dalbeattie, Gatehouse of Fleet, New Galloway i St John's Town of Dalry^[3][7]. Do głównych gałęzi lokalnej gospodarki należały hodowla bydła, rybołówstwo, wydobycie granitu, przemysł włókienniczy i papierniczy^[2]. Do lokalnych zabytków należą ruiny cysterskich klasztorów Dundrennan z XII wieku i Sweetheart z XIII wieku^[1].

Kirkcudbrightshire otoczone było przez hrabstwa Dumfriesshire na wschodzie, Ayrshire na północy i Wigtownshire na zachodzie^[3]. Z tym ostatnim tworzy krainę historyczną Galloway^[1]. Zlikwidowane w wyniku reformy administracyjnej w 1975 roku, weszło w skład regionu administracyjnego Dumfries and Galloway^[3].