Kotwica

Ten artykuł dotyczy żeglugi. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kotwica – element wyposażenia jednostki pływającej służący do unieruchomienia jej na wodzie przez zaczepienie o dno, niekiedy do hamowania oraz wykonywania manewrów.

Kotwice wytwarzane są najczęściej ze stali kutej bądź walcowanej, rzadziej odlewane ze staliwa. Głównymi elementami konstrukcyjnymi kotwicy są trzon oraz łapy niekiedy zakończone pazurami. Istnieje kilka podstawowych typów kotwic, różniących się budową i kształtem, wszystkie jednak działają na tej samej zasadzie: statek rzuca kotwicę, a następnie, dryfując, zaczyna ją wlec. Zmniejszenie kąta pomiędzy liną kotwiczną a dnem zbiornika, spowodowane oddalaniem się statku, prowadzi do ułożenia kotwicy w taki sposób, że łapa lub łapy zagłębiają się w dnie. Kotwica stawia duży opór, utrzymujący statek w miejscu. Konstrukcja kotwicy sprawia, że jej podniesienie jest możliwe tylko wtedy, gdy lina kotwiczna patrzy pion tj. kotwica znajduje się pionowo pod kadłubem jednostki.

Skuteczność kotwicy determinuje stosunek siły trzymającej do jej ciężaru. Siła trzymająca jest najważniejszą cechą kotwicy. Jest to siła, jaką kotwica może przenieść, nie przemieszczając się. Zależy ona głównie od rodzaju kotwicy, jej ciężaru oraz rodzaju dna w miejscu zakotwiczenia. Stąd projektant dobierający kotwicę bierze pod uwagę przede wszystkim masę jednostki, kapitan zaś, wybierając miejsce kotwiczenia, zważa na rodzaj dna.

Istotny wpływ na siłę trzymania kotwicy ma także kąt pomiędzy łańcuchem bądź liną kotwiczną i dnem. Im ten kąt jest mniejszy, tym kotwica lepiej trzyma. Przyjmuje się w praktyce, że dla dobrej pracy kotwicy na łańcuchu, długość łańcucha powinna zawierać się w przedziale 3–5 razy głębokość w miejscu kotwiczenia. Przy stosowaniu lekkiej liny kotwicznej mnożnik wynosi co najmniej 5. W pewnych okolicznościach jednak, przy ograniczonym obszarze bezpiecznego myszkowania (bliskość przeszkód nawigacyjnych, np. płycizn lub innych statków) nie można zastosować tak długiej liny. Wówczas odcinek najbliższy kotwicy zastępuje się łańcuchem albo też na linie umieszcza się dodatkowy ciężar zwany prosiakiem. Ciężar prosiaka lub końcowego odcinka łańcucha zmniejsza kąt pracy kotwicy, zwiększając tym samym siłę kotwiczenia. Względną siłę trzymania kotwicy w zależności od długości użytego łańcucha (lub liny) obrazuje krzywa Smitha.

Wymogi wyposażenia jachtu w kotwice oraz odpowiedniej długości łańcuch bądź linę są regulowane przez krajowe przepisy. W Polsce ustalenie zakresu wyposażenia ustala się na podstawie tzw. wskaźnika W, który jest funkcją wymiarów klasyfikacyjnych jednostki oraz wymiarów części kadłuba oddziałującej z wiatrem podczas postoju.