Back New York Afrikaans New York City ALS ኒው ዮርክ ከተማ Amharic Nueva York AN Niweoforwicburg ANG نيويورك Arabic ܢܝܘ ܝܘܪܩ (ܡܕܝܢܬܐ) ARC نيو يورك ARY نيو يورك ARZ নিউয়ৰ্ক মহানগৰ Assamese

Nowy Jork

Ten artykuł dotyczy miasta w Stanach Zjednoczonych. Zobacz też: inne artykuły o tej nazwie.
Nowy Jork
City of New York
Miasto
Ilustracja
Od góry, według ruchu wskazówek zegara: Midtown Manhattan, Siedziba Główna ONZ, Statua Wolności, Most Brookliński, Central Park, Times Square i Unisphere w Queens
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Przydomek: Wielkie Jabłko[1], Gotham[1], Centrum wszechświata[2][3], Stolica świata[4], Miasto, które nigdy nie śpi
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Nowy Jork

Data założenia

1624

Prawa miejskie

1653

Kod statystyczny

FIPS: 36-51000

Zarządzający

Eric Adams[5]

Powierzchnia

1223,6 km²

Wysokość

12 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


8 335 897
10 712 os./km²

Nr kierunkowy

212, 718, 917, 347, 646

Kod pocztowy
Lista kodów
100xx-104xx, 11004-05, 111xx-114xx, 116xx
Tablice rejestracyjne

NY

Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Nowy Jork”
Położenie na mapie stanu Nowy Jork
Mapa konturowa stanu Nowy Jork, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Nowy Jork”
Ziemia40°43′N 74°00′W/40,716667 -74,000000
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Nowy Jork (ang. City of New York, również New York, New York City) – miasto w Stanach Zjednoczonych o największej liczbie mieszkańców, a zarazem centrum jednej z najludniejszych aglomeracji na świecie[6][7][8].

Nowy Jork wywiera znaczący wpływ na światowy biznes, finanse, media, sztukę, modę, badania naukowe, technologię, edukację oraz rozrywkę. Będąc między innymi siedzibą Organizacji Narodów Zjednoczonych, stanowi ważne centrum spraw międzynarodowych i jest powszechnie uważany za kulturalną stolicę świata[9][10][11][12][13][14]. Położony jest na wybrzeżu Atlantyku, w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych i składa się z pięciu okręgów będących oddzielnymi hrabstwami (boroughs): Bronksu, Brooklynu, Manhattanu, Queens i Staten Island[15][16].

Za sprawą populacji, której liczebność wynosi ponad 8,3 mln (2022[17]), zamieszkującej 780 km², Nowy Jork jest najgęściej zaludnionym miastem na terenie Stanów Zjednoczonych[18][19][20][21]. Jest również najbardziej zróżnicowanym językowo miastem na świecie. Na jego obszarze mówi się w ponad 800 językach[22]. Zaludnienie obszaru metropolitalnego Nowy Jork wynosiło w 2010 roku, w zależności od sposobu wytyczenia jego granic, od 18,9 do 23,1 miliona, dzięki czemu stanowi najludniejszy obszar w Stanach Zjednoczonych[23][24]. Nowy Jork jest najczęściej wyszukiwanym miejscem na świecie za pośrednictwem Google; statystyki z września 2011 roku mówiły, że łączna liczba wyszukań dla hasła „Nowy Jork” wyniosła 4,6 miliarda[25].

Historyczne korzenie Nowego Jorku sięgają roku 1624, kiedy miasto zostało założone jako faktoria handlowa przez holenderskich kolonistów; w 1626 roku nadali oni mu nazwę Nowego Amsterdamu[26]. W 1664 roku kontrolę nad miastem, a także otaczającymi je terenami, przejęli Anglicy[26][27]. Po tym, jak król angielski Karol II Stuart przekazał te ziemie swojemu bratu, Jakubowi II – księciu Yorku, nazwę Nowy Amsterdam zmieniono na Nowy Jork[28][29]. W latach 1785–1790 Nowy Jork pełnił rolę stolicy Stanów Zjednoczonych[30]. Począwszy od 1790 roku Nowy Jork pozostaje największym amerykańskim miastem[31].

Wiele miejsc w Nowym Jorku jest atrakcyjnych dla turystów. Odwiedza je ponad 60 milionów osób rocznie[32]. Times Square, określany mianem „Skrzyżowania Świata” – jasno rozświetlony punkt centralny teatru broadwayowskiego, jest jednym z najruchliwszych przejść dla pieszych na świecie, a zarazem centrum światowego przemysłu muzycznego[33][34][35][36][37][38]. Prestiżowa Carnegie Hall oraz Metropolitan Opera czynią miasto także jednym z największych ośrodków muzyki klasycznej w ogóle. W mieście znajduje się kilka światowej sławy mostów, wieżowców oraz parków[39]. Finansowa dzielnica Nowego Jorku, na czele z Wall Street w Lower Manhattan, pełni funkcję finansowej stolicy świata i siedziby New York Stock Exchange – największej na świecie giełdy papierów wartościowych pod względem kapitalizacji notowanych na niej spółek[40][41][42][43][44][45][46][47]. Rynek nieruchomości na nowojorskim Manhattanie znajduje się w czołówce najdroższych rynków świata[48]. Zlokalizowane na Manhattanie Chinatown(inne języki) ma najwyższy współczynnik koncentracji ludności chińskiej na półkuli zachodniej[49]. W przeciwieństwie do większości innych systemów metra na świecie New York City Subway kursuje całą dobę, we wszystkie dni tygodnia[50]. W Nowym Jorku działają liczne uniwersytety i college’e, włączając w to prestiżowe Columbia University, New York University oraz Rockefeller University, które należą do stu najlepszych uczelni na świecie[51]. Nowy Jork to również wielkie centrum muzealnictwa i sportu. Rozgrywany co roku w mieście tenisowy turniej US Open jest jednym z czterech najważniejszych turniejów dyscypliny wchodzących w skład Wielkiego Szlema.

  1. ↑ a b „Why is New York City known as «the Big Apple» and «Gotham?»”, w: dictionary.com. [dostęp 2012-09-15].
  2. ↑ Eugene J. Sherman, „FORWARD New York – Capital of the Modern World”, w: baruch.cuny.edu. [dostęp 2012-09-15].
  3. ↑ „New York: Capital of the World”, w: moreintelligentlife.com, 2011-09. [dostęp 2012-09-15].
  4. ↑ About New York City. nyc.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)]., w: nyc.gov. [dostęp 2012-09-15].
  5. ↑ Nowy Jork wybrał nowego burmistrza – Forbes.pl [online], forbes.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  6. ↑ Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places over 100,000, Ranked by July 1, 2009 Population: April 1, 2000 to July 1, 2009 (SUB-EST2009-01). U.S. Census Bureau. [dostęp 2011-04-26].
  7. ↑ World’s Largest Urban Areas [Ranked by Urban Area Population]. Rhett Butler, 2003–2006. [dostęp 2011-04-26].
  8. ↑ Largest Cities of the World – (by metro population). Woolwine-Moen Group d/b/a Graphic Maps. [dostęp 2011-04-26].
  9. ↑ United Nations Visitors Centre. United Nations, 2011. [dostęp 2011-04-26].
  10. ↑ Consulate General of Iceland New York Culture. Consulate General of Iceland New York. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-05)].
  11. ↑ Introduction to Chapter 13: Culture. The Weissman Center for International Business, Baruch College/CUNY 2010. [dostęp 2011-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-03)].
  12. ↑ Cultural capital of the world. Jelsoft Enterprises Ltd, 2000–2011. [dostęp 2011-06-08].
  13. ↑ NYU’s Cultural Capital program. New York University, 2011. [dostęp 2011-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-03)].
  14. ↑ New York, culture capital of the world, 1940–1965 / edited by Leonard Wallock ; essays by Dore Ashton ... [et al.]. NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA. [dostęp 2011-06-08].
  15. ↑ „How The Earth Was Made”, w: history.com. [dostęp 2012-09-15].
  16. ↑ New York: A City of Neighborhoods. New York City Department of City Planning. [dostęp 2011-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 września 2012)].
  17. ↑ W Nowym Jorku padł rekord liczby mieszkańców.
  18. ↑ „American Fact Finder (U.S. Census Bureau): New York by County – Table GCT-PH1. Population, Housing Units, Area, and Density: 2000 Data Set: Census 2000 Summary File 1 (SF 1) 100-Percent Data”, w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  19. ↑ NYC Profile. New York City Department of City Planning. [dostęp 2008-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-24)]. (ang.).
  20. ↑ Roberts Sam: It’s Still a Big City, Just Not Quite So Big. New York Times. [dostęp 2008-05-22]. (ang.).
  21. ↑ „County and City Data Book:2007” (U.S. Census Bureau), Table B-1, Area and Population”, w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  22. ↑ Sam Roberts: Listening to (and Saving) the World’s Languages. [w:] The New York Times [on-line]. 28 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-29].
  23. ↑ Population Change for the Ten Most Populous and Fastest Growing Metropolitan Statiscal Areas: 2000 to 2010. census.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-30)]., w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  24. ↑ Table 2. Annual Estimates of the Population of Combined Statistical Areas: April 1, 2010 to July 1, 2012. US Census Bureau. [dostęp 2013-06-03]. (ang.).
  25. ↑ „New York – Google Search”, w: Google/. [dostęp 2011-10-12].
  26. ↑ a b „United States HISTORY New York City, New York”, w: u-s-history.com. [dostęp 2012-09-15].
  27. ↑ Shorto, Russell: The Island at the Center of The World, 1st Edition, Vintage Books, Nowy Jork 2005, s. 30. ISBN 1-4000-7867-9.
  28. ↑ The New Jersey Colony. mrnussbaum.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-03)]., w: mrnussbaum.com. [dostęp 2012-09-15].
  29. ↑ „KINGSTON Discover 300 Years of New York History DUTCH COLONIES”, w: National Park Service [online]. [dostęp 2012-09-15].
  30. ↑ „The Nine Capitals of the United States”, w: Senat Stanów Zjednoczonych [online]. [dostęp 2012-09-15].
  31. ↑ Rank by Population of the 100 Largest Urban Places, Listed Alphabetically by State: 1790–1990. census.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-08)]., w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  32. ↑ W 2016 r. Nowy Jork odwiedziła rekordowa liczba turystów – 60,3 mln osób [online], polskieradionyc.com [dostęp 2019-06-23].
  33. ↑ Big Apple History Arts and Entertainment The Crossroads of the World. pbskids.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-05)]., w: pbskids.com. [dostęp 2012-09-15].
  34. ↑ „Crossroads of the world – Times Square the official website of Times Square”, w: timessquarenyc.org. [dostęp 2012-09-15].
  35. ↑ „Times Square New York, NY Times Square”, w: Biuro Turystyczne miasta Nowy Jork [online]. [dostęp 2012-09-15].
  36. ↑ Times Square Crossroads of the World New York City Info. timessquare.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-22)]., w: timessquare.com. [dostęp 2012-09-15].
  37. ↑ Times Square, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2012-09-15] (ang.).
  38. ↑ The Most Jivin’ Streetscapes in the World. diserio.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-21)]., w: diserio.com. [dostęp 2012-09-15].
  39. ↑ „Buildings in New York City”, w: buildingdb.ctbuh.org. [dostęp 2012-09-15].
  40. ↑ „UBS may move US investment bank to NYC”, w: moneycontrol.com. [dostęp 2012-09-15].
  41. ↑ „The Best 301 Business Schools 2010 by Princeton Review, Nedda Gilbert”, w: books.google.com. [dostęp 2012-09-15].
  42. ↑ „Financial Capital of the World: NYC”, w: wirednewyork.com. [dostęp 2012-09-15].
  43. ↑ „The Tax Capital of the World”, w: wsj.com. [dostęp 2012-09-15].
  44. ↑ „Editorializing From The Financial Capital Of The World”, w: typepad.com, 2010-04-22. [dostęp 2012-09-15].
  45. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie NY Financal Capital
    BŁĄD PRZYPISÓW
  46. ↑ „Fondos – Londres versus Nueva York”, w: cincodias.com, 2008-09-01. [dostęp 2012-09-15].
  47. ↑ Market highlights for first half-year 2010. world-exchanges.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-28)]., w: world-exchanges.com, 2010-07-20. [dostęp 2012-09-15].
  48. ↑ The World’s Most Expensive Real Estate Markets. CNBC. [dostęp 2012-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-09)]. (ang.).
  49. ↑ „The History of New York’s Chinatown”, w: ny.com. [dostęp 2012-09-15].
  50. ↑ „With Terrorism Concerns in Mind, Police Prepare to Guard a Shuttered System”, w: „The New York Times” [online], 2005-12-20. [dostęp 2012-09-15].
  51. ↑ „Academic Ranking of World Universities”, w: arwu.org, 2010. [dostęp 2012-09-15].

Developed by StudentB