Protaktyn

Protaktyn
tor ← protaktyn → uran
Wygląd
srebrzystobiały
próbka protaktynu-233
próbka protaktynu-233
Widmo emisyjne protaktynu
Widmo emisyjne protaktynu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

protaktyn, Pa, 91
(łac. protactinium)

Grupa, okres, blok

–, 7, f

Stopień utlenienia

II, III, IV, V

Właściwości metaliczne

aktynowiec

Właściwości tlenków

słabo zasadowe

Masa atomowa

231,04 ± 0,01[a][2]

Stan skupienia

stały

Gęstość

15,37 g/cm³[3]

Temperatura topnienia

1567 °C[1]

Temperatura wrzenia

4227 °C[1]

Numer CAS

7440-13-3

PubChem

23945

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Protaktyn (Pa, łac. protactinium) – pierwiastek chemiczny z grupy aktynowców o liczbie atomowej 91. Jest ciężkim srebrnoszarym metalem, łatwo reagującym z tlenem, parą wodną i kwasami nieorganicznymi. Tworzy związki chemiczne, w których jest zazwyczaj na V stopniu utlenienia, ale może także przyjmować II, III i IV stopień. Średnie stężenie protaktynu w skorupie ziemskiej jest zazwyczaj rzędu kilku ppt, ale może osiągać stężenia do kilku ppm w pewnych złożach rud uraninitowych. Ze względu na rzadkość, wysoką radioaktywność i toksyczność, metal ten obecnie nie posiada zastosowania poza badaniami naukowymi, do których pozyskiwany jest ze zużytego paliwa jądrowego.

Protaktyn po raz pierwszy został zidentyfikowany w 1913 roku przez Kazimierza Fajansa i Oswalda Helmutha Göhringa, którzy nazwali go brevium ze względu na krótki czas połowicznego rozpadu badanego izotopu 234Pa. Bardziej stabilny izotop protaktynu został odkryty w 1918 roku, a jego nazwę zmieniono na protoaktyn, a następnie, w 1949 roku, na „protaktyn”, co oznacza „rodzic aktynu” i odnosi się do faktu, że produktem rozpadu protaktynu jest aktyn.

Najtrwalszym i najbardziej rozpowszechnionym (niemal 100%) naturalnie występującym izotopem protaktynu jest 231Pa, będący produktem rozpadu 235U, ma okres półtrwania ok. 32 530 lat[4]. Znacznie mniejsze, śladowe ilości krótkotrwałego 234mPa występują w produktach szeregu promieniotwórczego 238U. 233Pa jest produktem rozpadu 233Th, będącego częścią łańcucha przemian wykorzystywanych do otrzymania 233U poprzez napromieniowanie neutronami 232Th. Jest niepożądanym produktem pośrednim w opartych na torze reaktorach jądrowych i jest usuwany z aktywnego obszaru reaktora podczas procesu powielania.

Analiza względnych stężeń różnych izotopów uranu, toru i protaktynu w wodzie i minerałach jest używana w datowaniu izotopowym osadów, których wiek sięga do 175 tys. lat oraz w modelowaniu różnych procesów geologicznych.

  1. a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie EoE
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  3. C.R. Hammond, The elements. Protactinium, [w:] David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-28–4-29, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.). Wartość obliczona.
  4. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie cate
    BŁĄD PRZYPISÓW


Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>
BŁĄD PRZYPISÓW

Developed by StudentB