Retoryka dla Herenniusza

Retoryka dla Herenniusza, inaczej Retoryka do Herenniusza (łac. Rhetorica ad Herennium), pełny tytuł De ratione dicendi ad C. Herennium libri IV – podręcznik retoryki anonimowego autora, napisany po łacinie najprawdopodobniej w latach 86-82 przed Chrystusem^[a]. Najstarsze zachowane rzymskie dzieło poświęcone retoryce^[1].

Rhetorica ad Herennium cieszyła się dużym poważaniem w starożytności, w średniowieczu została jednym z podstawowych podręczników do nauki retoryki w ramach sztuk wyzwolonych^[2]. Wykorzystywana była powszechnie w europejskim szkolnictwie do XVIII wieku, stosowana jest nadal podczas nauczania retoryki. Ze względu na kompletny i przejrzysty wykład antycznej teorii jest często używana jako elementarny, wprowadzający podręcznik retoryki albo jako podstawa dla różnego rodzaju szkolnych adaptacji. Była pierwszą próbą tłumaczenia greckich terminów retorycznych na łacinę i przedstawienia przykładów zastosowania retoryki w rzymskim życiu politycznym. Ustaliła podstawy łacińskiej terminologii retorycznej, którą później przejęły języki wernakularne, w tym język polski^[3].

W tekście Retoryki znalazło się wiele definicji, stwierdzeń, sentencji i przykładów, które mocno zakorzeniły się w kulturze europejskiej^[4] – takich jak Omnium malorum stultitia est mater^[5] („Głupota jest matką wszelkiego zła”) czy Historia est res gesta, sed ab aetatis nostrae memoria remota^[6] („Historia to opowiadanie o prawdziwych wydarzeniach, choć z odległych od nas czasów”). Autorytet dzieła umacniało przez wieki przekonanie, że jego autorem był Cyceron^[3].