Rosja

Federacja Rosyjska
Российская Федерация
Herb	Flaga
	Hymn: Государственный гимн Российской Федерации;
Ustrój polityczny	republika federalna o semiprezydenckim systemie rządów
Konstytucja	Konstytucja Rosji
Stolica	Moskwa
Data powstania	26 grudnia 1991
Prezydent	Władimir Putin
Premier	Michaił Miszustin
Powierzchnia	17 075 400 km²
Populacja (2021); • liczba ludności	; 146 238 185
• gęstość	8,56 os./km²
Kod ISO 3166	RU
Waluta	1 rubel rosyjski = 100 kopiejek (RUB)
Telefoniczny nr kierunkowy	+7
Domena internetowa	.ru, .su, .рф
Kod samochodowy	RUS
Kod samolotowy	CCCP, RA, RF
Strefa czasowa	UTC +3 do +12
Język urzędowy	rosyjski, lokalnie także inne języki
Religia dominująca	prawosławie (71%)
PKB (2018); • całkowite ; • na osobę	; 1719,9 mld; 11 947 USD
PKB (PSN) (2018); • całkowite ; • na osobę	; 4168,9 mld dolarów międzynar.; 28 958 dolarów międzynar.
	Położenie na mapie; ; Rosja jest położona w Azji i Europie
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Wiadomości w Wikinews
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach

Rosja, Federacja Rosyjska (ros. Россия, Rossija, ^ⓘ; ros. Российская Федерация, Rossijskaja Fiedieracyja, ^ⓘ) – państwo federacyjne^[1] rozciągające się od Europy Wschodniej (z eksklawą w Europie Środkowej) przez północną część Azji do Oceanu Spokojnego^[8], składające się według swojej konstytucji z 85 podmiotów federalnych^[9]^[10].

Federacja Rosyjska jest największym państwem na świecie pod względem powierzchni oraz szóstym pod względem wielkości w historii świata. Pod względem liczby ludności zajmuje 9. miejsce^[11]. Rosja należy do największych gospodarek świata, pod względem PKB zajmuje 11. miejsce na świecie^[12]. Dysponuje największymi na świecie zasobami naturalnymi i źródłami energii^[13]. Jest członkiem wielu międzynarodowych organizacji, m.in. jednym z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ^[14], G20, Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, Wspólnoty Niepodległych Państw^[15], Szanghajskiej Organizacji Współpracy^[16] i odgrywa znaczącą rolę w polityce światowej. Według serwisu Numbeo, Rosja ma najgorszy w Europie wskaźnik jakości życia^[17].

Według historiografii rosyjskiej początki rosyjskiej państwowości sięgają IX wieku i Rusi Kijowskiej. Kultura ruska kształtowała się pod silnym wpływem Słowian południowych i Bizancjum, za których pośrednictwem przyjęto prawosławie. W XII wieku Ruś uległa rozbiciu na księstwa udzielne. Wydzielone w XIII wieku Księstwo Moskiewskie doprowadziło do scalenia północno-wschodnich ziem ruskich i wyzwolenia ich spod panowania tatarskiego (XIII–XV w.). Najazdy tatarskie wywarły silny wpływ na historię Rusi, a sami Tatarzy są obecnie największą mniejszością etniczną Rosji. W 1547 Iwan IV Groźny został koronowany na cara, a nazwa państwa została zmieniona na Carstwo Rosyjskie. W latach 862–1598 dynastią panującą byli Rurykowicze, w latach 1613–1917 na tronie zasiadali Romanowowie. Za panowania Piotra Wielkiego doszło do umocnienia pozycji Rosji na arenie międzynarodowej i ustanowienia Imperium Rosyjskiego. W XVI–XIX w. Rosja zyskała ogromne obszary w Europie Wschodniej, Azji Północnej, Środkowej, na Kaukazie oraz przejściowo w Ameryce Północnej (obecność rosyjską na tym kontynencie zakończyła sprzedaż Alaski USA w 1867). Rewolucja lutowa w marcu 1917 (w czasie I wojny światowej) obaliła carat, wprowadzając na kilka miesięcy rządy wielopartyjne i swobody obywatelskie.

We wrześniu 1917 Rząd Tymczasowy ogłosił Rosję republiką. W nocy z 6/7 listopada 1917, tuż przed rozpisanymi przez Rząd Tymczasowy pierwszymi w historii Rosji demokratycznymi wyborami do Wszechrosyjskiego Zgromadzenia Ustawodawczego (konstytuanty Rosji), bolszewicy dokonali zbrojnego przewrotu, przejmując władzę w kraju. W styczniu 1918 rozpędzili wybraną Konstytuantę, a następnie – po krwawej wojnie domowej – utrwalili w Rosji dyktatorski, monopartyjny system totalitarnej władzy partii komunistycznej, trwający do lat 90. XX wieku. W 1922 roku bolszewicy utworzyli państwo federacyjne (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich), w którym Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka (RFSRR) odgrywała rolę dominującą. Rządy sekretarza generalnego RKP(b)/WKP(b)/KPZR Józefa Stalina doprowadziły do industrializacji ZSRR, w którego gospodarce główną rolę odgrywał przemysł ciężki – zbrojeniowy^[18]^[19]^[20]. Zmiany te kosztowały jednak życie wielu milionów ludzi – ofiar głodu w konsekwencji przymusowej kolektywizacji rolnictwa i polityki terroru. Od końca lat siedemdziesiątych XX wieku ZSRR przeżywał okres stagnacji.

W 1991, pod rządami Michaiła Gorbaczowa, po puczu Janajewa ZSRR został rozwiązany na mocy umowy białowieskiej (8 grudnia 1991) i od tej pory Rosja i 14 dotychczasowych republik związkowych ZSRR tworzą samodzielne państwa.

↑ ^a ^b Art. 1 ust. 1 Konstytucji Federacji Rosyjskiej.
↑ Bogusław Jagusiak: Systemy polityczne państw sąsiedzkich Polski. Warszawa: Difin SA, 2011, s. 129. ISBN 978-83-7641-421-8.
↑ Robert Elgie: Semi-presidentialism outside Europe. London; New York: Routledge, 2007, s. 8, 9, tablica 1.1. ISBN 978-0-203-95429-4.
↑ Matthew Søberg Shugart: Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns. 2005. s. 21. [dostęp 2012-11-02]. (ang.).
↑ Население России: численность, динамика, статистика. [dostęp 2021-02-05]. (ros.).
↑ ^a ^b ^c ^d Report for Selected Countries and Subjects, International Monetary Fund.
↑ The Bear Understanding: The Presence and Meaning of the Bear in Shakespeare’s The Winter’s Tale. wsu.edu:8001. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-09-12)].
↑ Russia, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
↑ Federalna ustawa konstytucyjna „O przyjęciu do Federacji Rosyjskiej Republiki Krymu i utworzenia nowych podmiotów – Republiki Krymu i miasta federalnego Sewastopol”, zatwierdzony przez Dumę Państwową w dniu 20 marca 2014. Administracja prezydenta Rosji, 2014-03-21. (ros.).
↑ Dekret Prezydenta Federacji Rosyjskiej „O powstaniu Krymskiego Okręgu Federalnego”. Administracja prezydenta Rosji, 2014-03-21. (ros.).
↑ Federacja Rosyjska: generalna charakterystyka. Federalna Służba Statystyczna. [dostęp 2011-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-10-21)]. (ang.).
↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie worldbank
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Komisja Federacji Rosyjskiej przy UNESCO: panorama Rosji. UNESCO.ru. [dostęp 2011-02-05]. (ang.).
↑ Members of the Security Council. ONZ. [dostęp 2010-01-22]. (ang.).
↑ Oficjalna strona Komitetu WNP w Mińsku. WNP. [dostęp 2011-02-04]. (ros.).
↑ Oficjalna strona Szanghajskiej Organizacji Współpracy. SOW. [dostęp 2011-02-04]. (ros.).
↑ numbeo: Europe: Quality of Life Index by Country 2020. [dostęp 2020-06-29]. (ang.).
↑ S.G.S.G. Wheatcroft S.G.S.G., R.W.R.W. Davies R.W.R.W., J.M.J.M. Cooper J.M.J.M., Soviet Industrialization Reconsidered: Some Preliminary Conclusions about Economic Development between 1926 and 1941, „The Economic History Review”, 1986, Vol. 39, No. 2, s. 264-294 .
↑ Paul R.P.R. Gregory Paul R.P.R., The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives, Cambridge University Press, 2004, s. 218–220, ISBN 0-521-53367-8 .
↑ Народное хозяйство СССР в 1960 году, Госстатиздат ЦСУ СССР, Москва 1961 [dostęp 2017-07-27] (ros.).

Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>

BŁĄD PRZYPISÓW

[art1konstytucjirosji-1] Art. 1 ust. 1 Konstytucji Federacji Rosyjskiej.

[2] Bogusław Jagusiak: Systemy polityczne państw sąsiedzkich Polski. Warszawa: Difin SA, 2011, s. 129. ISBN 978-83-7641-421-8.

[3] Robert Elgie: Semi-presidentialism outside Europe. London; New York: Routledge, 2007, s. 8, 9, tablica 1.1. ISBN 978-0-203-95429-4.

[4] Matthew Søberg Shugart: Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns. 2005. s. 21. [dostęp 2012-11-02]. (ang.).

[6] Население России: численность, динамика, статистика. [dostęp 2021-02-05]. (ros.).

[IMF-7] Report for Selected Countries and Subjects, International Monetary Fund.

[8] The Bear Understanding: The Presence and Meaning of the Bear in Shakespeare’s The Winter’s Tale. wsu.edu:8001. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-09-12)].

[9] Russia, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).

[10] Federalna ustawa konstytucyjna „O przyjęciu do Federacji Rosyjskiej Republiki Krymu i utworzenia nowych podmiotów – Republiki Krymu i miasta federalnego Sewastopol”, zatwierdzony przez Dumę Państwową w dniu 20 marca 2014. Administracja prezydenta Rosji, 2014-03-21. (ros.).

[11] Dekret Prezydenta Federacji Rosyjskiej „O powstaniu Krymskiego Okręgu Federalnego”. Administracja prezydenta Rosji, 2014-03-21. (ros.).

[12] Federacja Rosyjska: generalna charakterystyka. Federalna Służba Statystyczna. [dostęp 2011-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-10-21)]. (ang.).

[worldbank-13] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie worldbank
BŁĄD PRZYPISÓW

[14] Komisja Federacji Rosyjskiej przy UNESCO: panorama Rosji. UNESCO.ru. [dostęp 2011-02-05]. (ang.).

[15] Members of the Security Council. ONZ. [dostęp 2010-01-22]. (ang.).

[16] Oficjalna strona Komitetu WNP w Mińsku. WNP. [dostęp 2011-02-04]. (ros.).

[17] Oficjalna strona Szanghajskiej Organizacji Współpracy. SOW. [dostęp 2011-02-04]. (ros.).

[18] umbeo: Europe: Quality of Life Index by Country 2020. [dostęp 2020-06-29]. (ang.).

[19] S.G.S.G. Wheatcroft S.G.S.G., R.W.R.W. Davies R.W.R.W., J.M.J.M. Cooper J.M.J.M., Soviet Industrialization Reconsidered: Some Preliminary Conclusions about Economic Development between 1926 and 1941, „The Economic History Review”, 1986, Vol. 39, No. 2, s. 264-294 .

[20] Paul R.P.R. Gregory Paul R.P.R., The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives, Cambridge University Press, 2004, s. 218–220, ISBN 0-521-53367-8 .

[21] Народное хозяйство СССР в 1960 году, Госстатиздат ЦСУ СССР, Москва 1961 [dostęp 2017-07-27] (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]