Saduceusze (hebr. צְדוּקִים Ṣĕdûqîm, gr. Σαδδουκαῖοι) – stronnictwo religijno-polityczne w Judei w starożytnym Izraelu zawiązane wokół kapłanów Świątyni Jerozolimskiej wywodzących się z rodu Sadoka, arcykapłana Świątyni mianowanego przez Salomona. Pojawiło się w II w. p.n.e.[1].
Możliwe, że nie nadali oni sobie tej nazwy sami, lecz że została ona nadana im przez innych z akcentem polemicznym[2].
Saduceusze[3] | Faryzeusze[4] |
---|---|
Grupa kapłańska i arystokratyczna.
Stanowili większość w organach decyzyjnych. |
Dzięki niższej pozycji w hierarchii społecznej mieli większy kontakt z ludem, który uznawał ich za autorytet duchowo-religijny. Byli liczniejsi od saduceuszy[5].
Mimo że nie stanowili większości w organach decyzyjnych, cieszyli się dość dużą władzą z uwagi na poparcie ludu. |
Zwolennicy hellenizacji. | Przeciwnicy hellenizacji. |
Uznawanie jedynie Tory. Odrzucenie prawa ustnego i proroków. | Uznawanie Tory na równi z prawem mówionym, tradycją i prorokami. |
Niewiara w życie wieczne. Według saduceuszy dusza po śmierci odchodzi. Zaprzeczali karze lub nagrodzie w życiu po śmierci. | Wiara w nieśmiertelność duszy i życie pośmiertne, nagroda lub kara wyrażona jakością życia po śmierci. |
Niewiara w istoty nadprzyrodzone (poza Bogiem) takie jak anioły lub demony. | Wiara w anioły i demony (saduceusze bowiem mówią, że nie ma zmartwychwstania, ani anioła, ani ducha, a faryzeusze uznają jedno i drugie. Dzieje apostolskie 23:8)[6] |
Ostoją saduceuszy były zamożne warstwy społeczeństwa, sprzyjające asymilacji, najpierw w ramach kultury hellenistycznej, potem współpracy z Rzymem.
Byli reformatorskim odłamem ówczesnego judaizmu, dosłownie interpretowali księgi biblijne, odrzucali tradycję ustną. W przeciwieństwie do faryzeuszy odrzucali tendencje mistyczne, koncepcję zmartwychwstania oraz mesjanizmu. Byli także ich przeciwnikami politycznymi[7].
Kapłani przedstawieni w Nowym Testamencie to właśnie przedstawiciele saduceuszy. Stronnictwo zniknęło po przegranym antyrzymskim powstaniu (66–70 n.e.), zburzeniu Świątyni przez Tytusa i rozproszeniu Żydów.