Sakramentarz

Sakramentarz – księga liturgiczna używana przed powstaniem mszału. Zawierała modlitwy i ceremonie liturgiczne Mszy oraz szafowania sakramentów.

Sakramentarz sprawował jednocześnie rolę pontyfikału, Rytuału Rzymskiego i mszału, chociaż nie zawierał modlitw na wejście, graduałów, epistoły, Ewangelii, offertorium, ani modlitw na komunię. Zawierał za to części:

• kolekta,
• prefacja,
• kanon rzymski,
• sekrety,
• obrzędy święceń,
• błogosławieństwa.

Grecy nazywali tę księgę Etnologia.

Rozwój sakramentarza:

• Pierwsza redakcja sakramentarza, tzw. sakramentarz gelazjański, pochodzi od papieża Gelazjusza I, który zmarł w 496. Jest zachowany w Muzeum Watykańskim.
• Za drugi najstarszy Sakramentarz uważa się Sakramentarz Leoniański (przypisywany papieżowi Leonowi I, choć w rzeczywistości nie był on jego autorem^[1]) z 545 r., który zawierał 267 prefacji. Został odnaleziony w Weronie w XVIII w. (stąd druga jego nazwa: Sakramentarz Weroniański).
• Pod koniec VI w. papież Grzegorz Wielki dokonał kolejnej korekty sakramentarza.

Żaden z papieży nie był jednak uważany za autora liturgii, ale wszyscy trzej pragnęli zachować i przekazać tradycję apostołów^[2].