Twierdza (forteca z wł. fortezza) – ufortyfikowane miasto, gród, klasztor lub samodzielna budowla o charakterze obronnym (zamek, fort) przystosowana do obrony okrężnej[1]. Twierdze były budowane od starożytności do czasów II wojny światowej, na stałe przebywała w nich załoga. Określenie twierdza stosowane jest także w odniesieniu do więzienia, które znajdowało się na terenie twierdzy.