Back Vesuvius Afrikaans ደብረ ቬሱቪዩስ Amharic Vesuvio AN Uesuuius ANG جبل فيزوف Arabic ڤيسوڤيوس ARY Vesubiu AST Vezuvi Azerbaijani Везувий Bashkir Bulkan Vesubio BCL
 Masyw Wezuwiusza z Pompejów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo |
Antiappennino campano↗ |
| Wysokość |
1281 m n.p.m. |
| Dane wulkanu | |
| Rok erupcji |
1944 |
Położenie na mapie Kampanii  | |
Położenie na mapie Włoch  | |
 40°49′16″N 14°25′32″E/40,821111 14,425556
| |
Wezuwiusz (łac. Vesuvius, wł. Vesuvio) – wulkan na terenie Włoch, na Półwyspie Apenińskim, nad Zatoką Neapolitańską. Jedyny czynny wulkan leżący bezpośrednio na kontynencie europejskim. Skałą wylewną Wezuwiusza jest lawa aa, której stare potoki leżą na zboczach wulkanu.
Wezuwiusz zaliczany jest do stratowulkanów. Początki jego aktywności sięgają okresu sprzed około 16 tys. lat. Najbardziej wzmożonym okresem aktywności wulkanu były lata 1631–1872. Według ostatnich pomiarów, jego wysokość wynosi 1281 m n.p.m., głębokość krateru – 230 m, średnica – 550–650 m. Dzisiejszy stożek znajduje się w kalderze utworzonej podczas wybuchu z 79 roku. Szczyt północnej krawędzi kaldery nosi nazwę Monte Somma.
Wiek najstarszych skał Wezuwiusza określany jest na ok. 200 tys. lat. Najbardziej znany jest wybuch Wezuwiusza z 79 roku, w którym zniszczone zostały rzymskie miasta Pompeje, Herkulanum i Stabie. Przez setki lat sądzono, że wybuch nastąpił 24 sierpnia 79 roku, na podstawie listu napisanego przez naocznego świadka, rzymskiego pisarza i prawnika Pliniusza Młodszego do historyka Tacyta pod koniec 107 lub na początku 108 roku[1]. Odkrycie w Pompejach w październiku 2018 roku napisu węglem na murze jednego z domów, w którym jest mowa o 16 dniu przed kalendami listopadowymi, czyli o 17 października, może stanowić dowód, że do wybuchu Wezuwiusza doszło później, najprawdopodobniej 24 października 79 roku. Napis zachował się dlatego, że został przykryty na wieki przez materiały wulkaniczne. Pompeje istniały i funkcjonowały normalnie 17 października[2][3]. Od dawna pojawiały się spekulacje, że Wezuwiusz wybuchł później niż w sierpniu, gdyż w ruinach Pompejów odkryto jesienne owoce oraz piecyki do ogrzewania[4].
Ostatnia pliniańska erupcja Wezuwiusza nastąpiła w grudniu 1631 roku. Według badań z 2017 roku najbardziej prawdopodobne jest powtórzenie scenariusza wybuchu z 1631 roku[5]. Ostatni duży wybuch został odnotowany 13 marca 1944 roku i od tego czasu Wezuwiusz nie daje oznak aktywności.
- ↑ Kenneth Lapatin, Alina Kozlovski: When Did Vesuvius Erupt? The Evidence for and against August 24. blogs.getty.edu, 2019-08-23. [dostęp 2021-01-03]. (ang.).
- ↑ Mariusz Błoński: Wezuwiusz zniszczył Pompeje później, niż dotychczas sądziliśmy. kopalniawiedzy.pl, 2018-10-17. [dostęp 2021-01-03]. (pol.).
- ↑ New evidence suggests volcanic eruption that destroyed Pompeii was in October. www.efe.com, 2018-10-16. [dostęp 2021-01-03]. (ang.).
- ↑ G. Rolandi i inni, The 79 AD eruption of Somma: The relationship between the date of the eruption and the southeast tephra dispersion [online], www.ucl.ac.uk, 18 września 2007 [dostęp 2021-01-03] (ang.).
- ↑ Francesco Stoppa i inni, Magma evolution inside the 1631 Vesuvius magma chamber and eruption triggering, „Open Geosciences”, 9 (1), DOI: 10.1515/geo-2017-0003, ISSN 2391-5447 [dostęp 2017-06-30] (ang.).