Witenes

Witenes

Wielki książę litewski
Okres	od 1295 do 1316
Poprzednik	Butywid
Następca	Giedymin
Dane biograficzne
Dynastia	Giedyminowicze
Data urodzenia	ok. 1260
Data śmierci	1316
Ojciec	Butywid
Żona	Vikinda
Dzieci	Žvelgaitis
Multimedia w Wikimedia Commons

Miejsce bitwy z 1311 roku

Witenes (lit. Vytenis, brus. Віцень zm. 1316) – wielki książę litewski w latach 1295–1316, starszy brat (najprawdopodobniej stryjeczny) Giedymina.

Pochodzenie Witenesa jest dyskusyjne. Część badaczy uważa go za syna Butywida (Pukuwera)^[1].

Z woli ojca w 1291 najechał Kujawy, a w 1294 roku Mazowsze. Wielkim księciem litewskim został między latem 1294 (wtedy żył jeszcze jego ojciec) a 1296.

Witenes ze swymi wojownikami dotarł w swoich łupieżczych wyprawach między innymi do Łęczycy. Tam w Zielone Świątki 1293 (albo 1294) zdołał zdobyć warowną kolegiatę w Tumie; część ludności, która się schroniła w kościele powiódł ze sobą w niewolę, a pozostałych wyciął w pień lub wraz z kolegiatą spalił. W bitwie pod Trojanowem powracający z łupieżczej wyprawy Litwini rozgromili ścigające ich wojska polskie pod wodzą Kazimierza II księcia łęczyckiego. Bitwa ta, w której poległ książę piastowski, jest uważana za jedno z największych zwycięstw Litwinów nad wojskami polskimi.

W 1296, 1300, 1302 i 1306 najeżdżał ziemie polskie. W 1306 r. dotarł aż pod Kalisz, który znacznie spustoszył.

Musiał toczyć ciężkie walki z Krzyżakami. Ci ostatni w latach 1297–1315 zorganizowali co najmniej 27 wypraw na Litwę. W 1298 roku wmieszał się w konflikt między Rygą a zakonem krzyżackim. Ryżanie żyjący z handlu z Litwą i Połockiem chętnie wspierali Litwinów w walce z Krzyżakami^[2]. Sojusz Litwy z Rygą osłabił poczynania Zakonu^[2]. Z kolei Krzyżacy usiłowali podburzyć możnych żmudzkich i lud przeciwko władcy Litwy, tak, że wielki książę musiał uśmierzać bunt swoich poddanych^[2]. W konsekwencji Witenes najechał posiadłości zakonne zajął zamek Korkhaus^[2] i rozbił Krzyżaków w bitwie pod Turaidą (Trejderą). Interwencja nie zakończył się jednak sukcesem, gdyż w wyniku wsparcia pruskiej gałęzi zakonu krzyżackiego Litwini zostali rozbici w krwawej bitwie pod Neuermühlen.

Wojska Witenesa pobite zostały na Krwawej Górze koło Wopławek 28 kwietnia 1311 r. przez marszałka zakonu krzyżackiego Heinricha von Plötzkaua. Krzyżacy odbili 1200 jeńców uprowadzonych z Warmii (między innymi Litwini spalili tam miasto Lidzbark)^[3], a z czterotysięcznego oddziału litewskiego udało się zbiec tylko kilkudziesięciu wojom.

Bitwa odbyła się obok osady Góry (niem. Uri), a zakończyła przy osadzie Strzyże (niem. Streitz). Niedaleko tej osady przypuszczalnie znajdowała się kaplica związana z polem bitwy, o której zapomniano w czasie reformacji. Obok osady Góry w kępie drzew (dawny cmentarz) znajduje się głaz z wykutą datą „1311” oraz dwoma skrzyżowanymi mieczami.

W muzeum w Kętrzynie znajdują się znaleziska z pola bitwy: topory bojowe i groty strzał.

Ruskie źródła milczą o działaniach litewskich na Rusi za panowania Witenesa, stąd przypuszcza się, że na wschodzie prowadził politykę ugodową^[4].

Zmarł w roku 1316, wedle legendy rażony piorunem na dowód wielkiej łaski Perkuna. Pochówek odbył się zgodnie z obyczajem pogańskim: ubrany w zbroję, z koniem i niewolnikami został spalony na stosie.