Wyzwolenie w hinduizmie

Wyzwolenie – stan będący celem rozwoju duchowego w tych tradycjach hinduistycznych, które dążą do uwolnienia od cykliczności sansary, prawa karmana zmuszającego do ponownej inkarnacji na Ziemi i doświadczanego tutaj cierpienia^[1] materialnej egzystencji. To zanik stanu zniewolenia wynikłego z uwięzienia jaźni w materii. Stan wyzwolenia można określać jako przejście ponad uwikłania w nierzeczywistość i iluzje maji^[2] lub prakryti. Osiągnięcie wyzwolenia przez hinduistę jest równoznaczne z przekroczeniem kondycji inkarnowanej istoty ludzkiej^[3] i uzyskaniem innej (doskonalszej jakościowo) relacji z religijnym ideałem. Wiedzę:

• jaka jest droga dojścia do tego celu,
• jaki będzie charakter tej wzajemnej relacji (służba, roztopienie, zjednoczenie itd.),
• jakiej natury istota (isztadewata, Purusza, Absolut itd.) będzie jej adresatem, rozliczne nurty w łonie hinduizmu precyzują w sposób odmienny, sobie właściwy. Ta wielość dróg dojścia zrodziła mnogość określeń celu, jak i nazw dla tych, którzy tam dotarli.

Doktryny dróg prowadzących do wyzwolenia bazują na tezie, iż każdy czyn dowolnej istoty (tak ludzkiej, jak i boskiej) wywołuje skutek o określonej wartości moralnej i że istoty muszą doświadczyć owoców wszystkich swoich działań. Muszą więc doświadczyć też całości skutków swoich indywidualnych dążeń do religijnego ideału^[4].