Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, dawniej nerwica natręctw (ang. obsessive-compulsive disorder, OCD) – zaburzenie psychiczne (przez niektórych specjalistów zdrowia nazywane zaburzeniem neuropsychologicznym^[1]), w którym osoba odczuwa potrzebę wielokrotnego wykonywania pewnych czynności (zwanych „kompulsjami”) lub ma pewne powtarzające się myśli (zwane „obsesjami”)^[2]. Osoba w ten sposób zaburzona nie jest w stanie kontrolować ani tych myśli, ani czynności dłużej niż przez krótką chwilę.

Głównymi cechami zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego są:

1. nawracające obsesje, czyli natrętne myśli (uporczywe impulsy, obrazy bądź myśli), które powodują duże cierpienie psychiczne (między innymi niepokój i lęk)^[1];
2. kompulsje, czyli rytuały, natrętne czynności. Kompulsje to powtarzające się myśli obrazy, bądź zachowania, w które osoba cierpiąca z powodu zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego "czuje się zmuszona uciekać w reakcji na obsesję albo w myśl stosowania się do sztywnych zasad. Na ogół kompulsje i obsesje są powiązane w ten sposób, że kompulsja służy zlikwidowaniu lub złagodzeniu cierpienia psychicznego towarzyszącemu obsesji"^[1];
3. obecność budzących niepokój lub niechcianych myśli dotyczących różnych sfer życia, na przykład: zakażenia, zabrudzenia, religii, seksu, wyrządzenia komuś krzywdy oraz obecność niepokojących bądź niechcianych wątpliwości^[3].

Do powszechnych kompulsji (rytuałów) należy mycie rąk, zliczanie przedmiotów i sprawdzanie, czy drzwi są zamknięte, odmawianie w określony sposób modlitw, specjalne myśli, które mają zapobiec innym (negatywnym) myślom^[4]. Niektórym może być trudno wyrzucać rzeczy. Te czynności występują do tego stopnia, że mają negatywny wpływ na codzienne życie danej osoby^[2]. Zazwyczaj zajmują one ponad godzinę dziennie^[5]. Większość dorosłych zdaje sobie sprawę, że takie zachowania nie mają sensu^[2]. Zdarza się, że objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego pojawiają się nagle, ale zazwyczaj zaburzenie rozwija się stopniowo a nieleczone zwykle ma przebieg przewlekły (objawy na przemian się nasilają i słabną)^[6].

W ICD-10 zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne klasyfikuje się jako F42; oznaczenie jako F42.0 oznacza zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą myśli obsesyjnych, a F42.1 z przewagą czynności natrętnych (rytuałów)^[7]. W DSM-IV klasyfikowane było wśród zaburzeń lękowych^[8], natomiast w DSM-5 znajduje się w oddzielnym, nowym rozdziale „Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i podobne”.

Rozpoznanie OCD należy preferować w przypadku, gdy objawy zaburzenia powstają lub utrzymują się poza epizodem depresyjnym^{[potrzebny przypis]}.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne należy odróżnić od osobowości anankastycznej. Osobowość anankastyczna charakteryzuje się poczuciem niepewności, wątpliwości, przesadną dokładnością, zaabsorbowaniem szczegółami, sprawdzaniem, ostrożnością, dążeniem do perfekcjonizmu, nadmierną skrupulatnością oraz sztywnością i uporem. Mogą występować obsesje i kompulsje, jednak nie osiągają one takiego nasilenia, jak w zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym^[9].