Zambia

Republika Zambii

Republic of Zambia

Herb Flaga
Dewiza: One Zambia, One Nation (Jedna Zambia, Jeden Naród)
Hymn: Stand and Sing of Zambia, Proud and Free (Stoją i Śpiewają o Zambii, Dumni i Wolni)
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Lusaka
Data powstania	24 października 1964
Prezydent	Hakainde Hichilema
Powierzchnia	752 618 km²
Populacja (2024) • liczba ludności	20 799 116
• gęstość	27,6 os./km²
Kod ISO 3166	ZM
Waluta	kwacha (ZMW)
Telefoniczny nr kierunkowy	+260
Domena internetowa	.zm
Kod samochodowy	Z
Kod samolotowy	9J
Strefa czasowa	UTC +2
Narody i grupy etniczne	ludy Bantu (gł. Bemba, Tonga, Chewa i Lozi)
Język urzędowy	angielski
Religia dominująca	protestantyzm
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	29,27 mld[1] USD 1 423[1] USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	83,12 mld[1] dolarów międzynar. 4 041[1] dolarów międzynar.
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

Zambia, oficjalnie Republika Zambii (ang. Republic of Zambia) – państwo śródlądowe w południowej Afryce. Zajmuje powierzchnię 752 618 km², a zamieszkane jest przez 20 799 116 osób (szac. 2024)^[2].

Kraj położony jest w większej części na płaskowyżu wznoszącym się 900–1500 m n.p.m. Krajobraz urozmaicony jest przez pasma górskie, ryfty i doliny rzeczne, zwłaszcza we wschodniej części kraju. Ze względu na wzniesienie terenu, pomimo położenia w międzyzwrotnikowej, klimat Zambii jest względnie łagodny. Znaczną część kraju porasta formacja leśna miombo, a na terenach zalewanych podczas pory deszczowej – formacje trawiaste, w tym dambo. Zambia niemal w całości znajduje się w dorzeczu rzeki Zambezi, od której pochodzi jej nazwa^[3].

Zambia jest republiką z systemem prezydenckim^[2]. Stolicą i największym miastem kraju jest Lusaka. Rozległe obszary kraju są słabo zaludnione; ludność skoncentrowana jest w dużej mierze w jego środkowej części^[3]. Zambia cechuje się przeciętnym dla Afryki Subsaharyjskiej poziomem rozwoju gospodarczego z realnym PKB w wysokości 3400 USD/mieszk. (2022 r.)^[2]. Większa część siły roboczej zatrudniona jest w małych gospodarstwach rolnych. Gospodarka kraju w dużej mierze opiera się na eksploatacji złóż mineralnych, w szczególności miedzi (Pas Miedzionośny)^[3]. Walutą jest kwacha^[2].

Kraj zamieszkany jest przez rdzenne i napływowe ludy afrykańskie, głównie z grupy Bantu, m.in. Bemba (21,0% w 2010 r.), Tonga (13,6%) i Chewa (7,4%); marginalny odsetek ludności pochodzenia europejskiego i azjatyckiego^[3]. Językiem urzędowym jest angielski. W codziennym użyciu ludność posługuje się ponad 70 językami, odzwierciedlającymi zróżnicowaną strukturą etniczną kraju (m.in. bemba – 33,4%, njandża – 14,7%, tonga – 11,4%). Dominującym wyznaniem jest chrześcijaństwo, w szczególności protestantyzm (75,3% w 2010 r.)^[2].

Teren Zambii w okresie przedkolonialnym znajdował się we władaniu królestw Luba, Lunda i Mutapa. Skolonizowany pod koniec XIX wieku przez Brytyjczyków, stanowił część większego regionu nazwanego Rodezją, który obejmował także sąsiednie Zimbabwe. W 1911 roku wyodrębniony został protektorat Rodezji Północnej, którego granice odpowiadały współczesnej Zambii. Państwo uzyskało niepodległość w 1964 roku, przyjmując obecną nazwę^[2]. Trwający przez blisko trzy dekady okres prezydentury Kennetha Kaundy charakteryzował się pogłębiającym się kryzysem gospodarczym, wywołanym przez fluktuacje cen miedzi, na eksporcie której opierała się gospodarka kraju, a także postępującym autorytaryzmem. Po 1991 roku, mimo odbudowy struktur demokratycznych, sytuacja polityczna i ekonomiczna pozostaje niestabilna, z czym wiąże się wysoki poziom korupcji, inflacji i zadłużenia zewnętrznego^[3].