Zongdu

Zongdu

Shang Kexi, zongdu w Kantonie w 1655
Nazwa chińska
Pismo uproszczone 总督 Pismo tradycyjne 總督 Hanyu pinyin zǒngdū Wade-Giles tsung-tu

Zongdu (mandżurski: Uheri kadalara amban) – najwyższy rangą urzędnik cesarski w Chinach za czasów dynastii Qing i Ming; tytuł ten tłumaczy się jako gubernator generalny (lub wicekról).

Gubernatorzy generalni w liczbie od 8 do 15 stanowili najwyższą grupę prowincjonalnych urzędników chińskich. Zazwyczaj mieli pod panowaniem dwie prowincje, jedną pod bezpośrednim zarządem, i drugą, rządzoną przez własnego gubernatora, podległego wszakże zongdu^[1]. W szczególności odpowiedzialni byli za kwestie wojskowe i logistyczne. W większości przypadków zakres władzy gubernatora generalnego pokrywał się makroekonomicznym podziałem Chin na rejony. Kilka prowincji (Shandong, Shanxi i Henan) nie było pod władzą gubernatora generalnego, podczas gdy szczególnie ważne prowincje jak stołeczna Zhili czy ośrodek rolniczy, Syczuan, były zarządzane przez pojedynczych zongdu^[2].

Przynależność niektórych prowincji ulegała zmianie, ale w 1760 liczba ich ustaliła się na dziewięciu – jednego w Mandżurii:

• Gubernator Generalny Trzech Północnych Prowincji: Fengtian, Jilin, Heilongjiang,

a pozostałych ośmiu w Chinach Właściwych:

• Gubernator Generalny Zhili
• Gubernator Generalny Liangjiangu: Jiangsu, Jiangxi, Anhui
• Gubernator Generalny Min-Zhe: Fujian, Zhejiang, Tajwanu
• Gubernator Generalny Huguangu: Hunan, Hubei
• Gubernator Generalny Shaan-Gan: Shaanxi, Gansu, Xinjiang
• Gubernator Generalny Liangguangu: Guangdong, Guangxi
• Gubernator Generalny Yun-Gui: Yunnan, Guizhou
• Gubernator Generalny Syczuanu

Przed ostatecznym ustaleniem liczby i zakresów władzy zongdu, szczególnie duże zmiany zachodziły na zagrożonym militarnie północnym zachodzie Chin, gdzie wojskowa rola gubernatora generalnego była szczególnie ważna, a pozycja cywilnego gubernatora – słabsza. Z tego samego względu, na terenach tych np. Gansu, do połowy XVIII w. pozycję tę zajmowali wyłącznie Mandżurowie^[2]. Pozycja zongdu dawała ogromną władzę, nawet w czasach poprzedzających wielkie rebelie w dziewiętnastowiecznych Chinach, na skutek których wzmocnieniu uległa władza prowincji, kosztem stolicy^[1]. Wśród gubernatorów generalnych, gubernatorstwo stołecznej prowincji Zhili uchodziło za najbardziej prestiżowe, a wschodniego, kupieckiego regionu Liangjiang – za najbardziej dochodowe.