Japonia

Japonia
日本国 (Japonisht)
Nippon-koku or Nihon-koku
Japonia 日本国 (Japonisht); Nippon-koku or Nihon-koku
	Flamuri Stema
	Himni: Kimigayo (君が代, "Mbretërimi i Madhërisë së Tij Perandorake")
	Vula e qeverisë;
	Territori i kontrolluar nga Japonia me ngjyrë të gjelbër të errët; territori ipretenduar por i pakontrolluar me ngjyrë të gjelbër të hapur
Kryeqyteti	Tokio; 35°41′N 139°46′E / 35.683°N 139.767°E
Gjuha zyrtare	Japonisht
Nofka	Japonezë
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Monarkia kushtetuese parlamentare unitare
• Perandori	Naruhito
• Kryeministri	Fumio Kishida
Kuvendi	Dieta Kombëtare
• Dhoma e sipërme	Dhoma e Këshilltarëve
• Dhoma e ulët	Dhoma e Përfaqësuesve
Themelimi
• Themelimi i dinastisë perandorake	11 shkurt 660 p.e.r
• Kushtetuta meixhi	29 nëntor 1890
• Kushtetuta e tanishme	3 maj 1947
Sipërfaqja
• Gjithsej	377,975 km2 (145,937 sq mi) (62-të)
• Ujë (%)	1.4 (sipas vitit 2015)
Popullsia
• Census	126,226,568 (11-të)
• Dendësia	332/km2 (859.9/sq mi) (24-të)
Ekonomia
PBB (PFB)	Përllogaritje 2022
• Gjithsej	$6.110 trilion (4-të)
• Për kokë banori	$48,814 (33-të)
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2022
• Gjithsej	$4.912 trillion (3-t)
• Për kokë banori	$39,243 (26-të)
Monedha	Jeni japonez (¥)
Të dhëna të tjera
Gini (2018)	33.4; i mesëm · 78-të
IZHNJ (2019)	0.919; shumë i lartë · 19th
Zona kohore	UTC+09:00 (JST)
Ana e drejtimit të makinës	left
Prefiksi telefonik	+81
Kodi i internetit TLD	.jp

Japonia (japonisht: Nihon ose Nippon, zyrtarisht 日本国 Nippon-koku ose Nihon-koku) është një shtet ishullor në Azinë lindore. Ndodhet në Oqeanin paqësor, shtrihet në lindje të Detit të Japonisë, Republikës Popullore të Kinës, Koresë veriore, Koresë jugore dhe Rusisë, nga Deti Ohotsk në veri tek Deti i Kinës Lindore dhe Taivani në jug. Shkronjat japoneze (kanji) që e përbëjnë Emrin e Japonisë nënkuptojnë “shteti i origjinës së diellit”, që është arsyeja pse Japonisë shpesh identifikohet si “Toka e Lindjes së Diellit”.

Japonia përbëhet prej më shumë se 3.000 ishujve që e bëjnë atë arkipelag. Pesë ishujt më të mëdhenj janë Honshū, Hokaido, Kyūshū, Shikoku dhe Okinava që së bashku përbëjnë 97% të sipërfaqes tokësore të Japonisë. Shumica e ishujve janë malorë dhe vullkanikë; për shembull, pika më e lartë e Japonisë, Mali Fuxhi, është vullkanik. Japonia renditet e 11-ta në botë sipas popullsisë, me rreth 125 milion banorë. Japonia administrativisht ndahet në 47 prefektura dhe ndahet tradicionalisht në tetë rajone. Zona Tokio i Madh është zona më e madhe metropolitane në botë, me mbi 37.4 milion banorë.

Ishujt e Japonisë ishin të banuar që në periudhën e Paleolitit të Epërm, megjithëse përmendjet e para të arkipelagut shfaqen në kronikat kineze nga shekulli I e.r. Midis shekujve IV dhe IX, mbretëritë e Japonisë u bashkuan nën një perandor dhe një gjykatë perandorake me qendër në Heian-kyō. Megjithatë, duke filluar nga shekulli i 12-të, pushteti politik u mbajt nga një seri diktatorësh ushtarakë (shōgun), feudalësh (daimyō) dhe një klase fisnikërie luftëtarësh (samurai). Pas një periudhe shekullore të luftës civile, vendi u ribashkua në vitin 1603 nën shogunatin Tokugawa, i cili miratoi një politikë të jashtme të izolimit. Në vitin 1854, një flotë e Shteteve të Bashkuara e detyroi Japoninë të hapte tregtinë në Perëndim, duke çuar fundin e shogunatit dhe rivendosjen e pushtetit perandorak në vitin 1868. Në periudhën Meixhi, Perandoria e Japonisë miratoi një kushtetutë të stilit perëndimor dhe ndoqi industrializimin dhe modernizimin. Japonia pushtoi Kinën më 1937; në vitin 1941, ajo hyri në Luftën e Dytë Botërore si një Fuqi e Boshtit. Pasi pësoi disfatë në Luftën e Paqësorit dhe dy bombardimeve atomike, Japonia u dorëzua në vitin 1945 dhe u bë nën një okupim Aleat, gjatë së cilës ajo miratoi një kushtetutë të pasluftës. Që atëherë ka mbajtur një monarki kushtetuese unitare parlamentare me një legjislaturë të zgjedhur të njohur si Dieta Kombëtare.

Japonia është një fuqi e madhe dhe anëtare e organizatave të shumta ndërkombëtare, përfshirë Kombet e Bashkuara (që nga viti 1956), OECD dhe G7. Megjithëse ajo ka hequr dorë nga e drejta e saj për të shpallur luftë, vendi mban një ushtri moderne të renditur si e katërta më e fuqishme në botë. Pas Luftës së Dytë Botërore, Japonia përjetoi një rritje të lartë ekonomike, duke u bërë ekonomia e dytë më e madhe në botë deri në vitin 1990 para se të tejkalohej nga Kina në vitin 2010. Japonia është e njohur për artin, kuzhinën, muzikën dhe kulturën e saj popullore, duke përfshirë industrinë e saj të spikatur të animacioneve dhe video lojërave.

^ "Surface water and surface water change" (në anglisht). OECD. Marrë më 11 tetor 2020.
^ "2020 Population Census Preliminary Tabulation" (në anglisht). Zyra e Statistikave. Marrë më 26 qershor 2021.
^ ^a ^b "World Economic Outlook database: April 2021" (në anglisht). Fondi Monetar Ndërkombëtar. prill 2021.
^ Inequality - Income inequality - OECD Data (në anglisht). OECD. Marrë më 25 korrik 2021.
^ "Human Development Report 2020" (PDF) (në anglisht). Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin. 15 dhjetor 2020. Marrë më 15 dhjetor 2020.

[1] "Surface water and surface water change" (në anglisht). OECD. Marrë më 11 tetor 2020.

[2] "2020 Population Census Preliminary Tabulation" (në anglisht). Zyra e Statistikave. Marrë më 26 qershor 2021.

[IMFWEOJP-3] "World Economic Outlook database: April 2021" (në anglisht). Fondi Monetar Ndërkombëtar. prill 2021.

[4] Inequality - Income inequality - OECD Data (në anglisht). OECD. Marrë më 25 korrik 2021.

[UNHDR-5] "Human Development Report 2020" (PDF) (në anglisht). Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin. 15 dhjetor 2020. Marrë më 15 dhjetor 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]