Back Финлиандиа Abkhazian Finlandia ACE Финланд ADY Finland Afrikaans Finnland ALS Финляндия ALT ፊንላንድ Amharic Finland AMI Finlandia AN Finnland ANG

Finlandiya

Finlandiya
Suomen tasavalta (Fince)
Republiken Finland (İsveççe)
Finlandiya Cumhuriyeti
Finlandiya haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Helsinki
60°10′K 24°56′D / 60.167°K 24.933°D / 60.167; 24.933
Resmî dil(ler)
Tanınan bölgesel dil(ler)Laponca
DemonimFin, Finlandiyalı
HükûmetÜniter yarı başkanlık sistemli Cumhuriyet
Alexander Stubb
• Başbakan
Petteri Orpo
Yasama organıFinlandiya Parlamentosu
Tarihçe 
• Rusya içinde özerklik
29 Mart 1809
• Rusya'dan bağımsızlık
6 Aralık 1917
• Rusya tarafından tanınma
4 Ocak 1918
Yüzölçümü
• Toplam
338.424 km2 (64.)
• Su (%)
9,7
Nüfus
• Mayıs 2020 tahminî
5.528.737[2] (116..)
• Yoğunluk
16/km2 (213.)
GSYİH (SAGP)2021 tahminî
• Toplam
286,858 milyar $[3] (59.)
• Kişi başına
51.867 $[3] (19..)
GSYİH (nominal)2021 tahminî
• Toplam
300,484 milyar $[3] (42.)
• Kişi başına
54.330 $[3] (13.)
Gini (2019)▲ 26.2[4]
düşük · 6.
İGE (2019)artış 0.938[5]
çok yüksek · 11.
Para birimiEuro (€)¹ (EUR)
Zaman dilimiUTC+2 (DAS)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (DAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu358
İnternet alan adı.fi, .ax ²
Resmî site
finland.fi
  1. 2002'den önce: Fin markkası
  2. Diğer Avrupa Birliği üyesi devletler ile beraber .eu alan adını da kullanır.
Ön izleme uyarısı: Tanımlanmamış parametre içeren Şablon:Ülke bilgi kutusu kullanan sayfa "yüzölçümü_milkare"
Pielinen

Finlandiya (Fince: Suomi, İsveççe: Finland), resmî adıyla Finlandiya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'daki bir Nordik ülkesi. Doğuda Rusya, kuzeyde Norveç ve batıda İsveç'le komşudur. Batıda Botniya ve güneyde Finlandiya körfezlerine kıyısı vardır. Yüz ölçümü 338.455 km² ve nüfusu 5,5 milyondur. Helsinki ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. Finlerin ana dili olan Fince, yeryüzündeki az sayıda Baltık-Fin dilinden biridir. Finlandiya'nın iklim özellikleri enleme göre değişkenlik gösterir: Güneyde nemli karasal iklim, kuzeyde kutup altı iklimi görülür. Ülke genel olarak tayga biyomuna dahildir. Ayrıca Finlandiya'da 180 binden fazla göl bulunmaktadır.[6]

Finlandiya'da insan yaşamı MÖ 9000'de Son Buzul Dönemi'nin ardından başladı.[7] Taş Devri'nde çeşitli seramik kültürleri ortaya çıktı. Tunç ve Demir çağlarında diğer Fennoskandiya ve Baltık kültürleriyle ilişkiler güçlendi.[8] 13. yüzyıl sonlarından itibaren Kuzey Haçlı Seferleri'nin bir sonucu olarak İsveç'in egemenliği altına girdi. 1809'daki Finlandiya Savaşı'nın ardından ülke Finlandiya Büyük Dükalığı adı altında Rusya'ya bağlı özerk bir yönetim hâline geldi. Bu dönemde Fin ulusal sanatı büyük bir atılım gerçekleştirdi ve bağımsızlık fikri yayıldı. 1906'da Finlandiya genel oy hakkını tanıyan ilk Avrupa ülkesi, dünyada ise tüm yetişkinlere seçilme hakkı veren ilk ülke oldu.[9][10] Son Rus çarı olan II. Nikolay, ülkeyi Ruslaştırmak ve özerkliğini sonlandırmak istediyse de, 1917 Rus Devrimi'nin ardından Finlandiya bağımsızlığını ilan etti. 1918'de yeni kurulmuş olan ülke Fin İç Savaşı'nı yaşadı. II. Dünya Savaşı sırasında Kış Savaşı ve Devam Savaşı'nda Sovyetler Birliği'ne karşı, Laponya Savaşı'nda ise Nazi Almanyası'na karşı savaştı. Savaşların ardından topraklarının bir bölümünü kaybetti ancak bağımsızlığını korumayı başardı.

1950'lere kadar bir tarım ülkesi olarak kalan Finlandiya; II. Dünya Savaşı'nın ardından bir yandan hızla sanayileşerek gelişmiş, bir yandan da İsveç modelini örnek alan bir refah devleti inşa etmiştir. Sonuç olarak refah tabana yayılmış ve ülke yüksek bir kişi başına gelire sahip olmuştur.[11] 1955'te Birleşmiş Milletler'e katılmış ve tarafsızlık politikası ilan etmiştir. 1969'da OECD'ye, 1994'te NATO'nun Barış İçin Ortaklık programına,[12] 1995'te Avrupa Birliği'ne, 1997'de Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi'ne[12] ve 1999'da Euro bölgesine, 2023 yılında ise NATO'ya katılmıştır.[13]

Finlandiya eğitim, ekonomik rekabet, sivil özgürlükler, yaşam kalitesi ve insani gelişme gibi birçok uluslararası değerlendirmede lider konumundadır.[14][15][16][17] 2015'te ülke Beşeri Sermaye Raporu[18] ve Basın Özgürlüğü Endeksi'nde birinci sırada yer almış, Kırılgan Ülkeler Endeksi'nde 2011-2016 yılları arasında art arda en sağlam ülke,[19] Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporu'nda da en eşit ikinci ülke olmuştur.[20] Ayrıca 2018, 2019 ve 2020 yıllarında Dünya Mutluluk Raporu'nda zirvede yer almıştır.[21][22]

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010. 
  2. ^ "Finland's preliminary population figure 5,528,737 at the end of April". Statistics Finland. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  3. ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects". IMF. 17 Ekim 2018. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2020. 
  4. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020. 
  5. ^ "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  6. ^ Li, Leslie (16 Nisan 1989). "A Land of a Thousand Lakes". The New York Times. 2 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  7. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. s. 23. ISBN 978-952-495-363-4. 
  8. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. s. 339. ISBN 978-952-495-363-4. 
  9. ^ Parliament of Finland. "History of the Finnish Parliament". eduskunta.fi. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ Finlandiya tüm yetişkinlere seçilme hakkı tanıyan ilk ülkedir (1906). Ancak Yeni Zelanda genel oy hakkını 1893'te tanımıştır. Yeni Zelanda'da kadınlar seçilme hakkı için 1919'u bekleyeceklerdir.
  11. ^ "Finland". International Monetary Fund. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2013. 
  12. ^ a b Relations with Finland 14 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. NATO (13 January 2016)
  13. ^ "Finlandiya NATO'nun 31. üyesi oldu". BBC News Türkçe. 3 Nisan 2023. 3 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  14. ^ "Finland: World Audit Democracy Profile". WorldAudit.org. 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Tertiary education graduation rates—Education: Key Tables from OECD". OECD iLibrary. 14 Haziran 2010. doi:10.1787/20755120-table1. 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2011. 
  16. ^ "Her er verdens mest konkurransedyktige land—Makro og politikk". E24.no. 9 Eylül 2010. 14 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2011. 
  17. ^ "The 2009 Legatum Prosperity Index". Prosperity.com. 29 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2010. 
  18. ^ "Human Capital Report 2015". World Economic Forum. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. 
  19. ^ "Fragile States Index 2016". Fundforpeace.org. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2016. 
  20. ^ Gender Gap Report (PDF). WEF. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2021. 
  21. ^ Hetter, Katia (26 Mart 2019). "This is the world's happiest country in 2019". CNN. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 
  22. ^ Helliwell, John F.; Sachs, Jeffrey; De Neve, Jan-Emmanuel, (Ed.) (2020). "World Happiness Report 2020" (PDF). New York: Sustainable Development Solutions Network. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020. 

Developed by StudentB