Back السلالة الغزنوية Arabic Qəznəvilər Azerbaijani غزنویلر AZB Ғәзнәүиҙәр Bashkir Газневіды Byelorussian Газневиди Bulgarian গজনভি রাজবংশ Bengali/Bangla Gaznèvides Catalan شانشینی غەزنەوی CKB Ghaznawiden German
Gaznevîyyûn غزنويون غزنویان Gazneliler | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 963-1186 | |||||||||||||
_1.svg) Bayrak | |||||||||||||
.svg) Gaznelilerin en geniş sınırları, 1030 | |||||||||||||
| Başkent | Gazne (963–1163)[1] Lahor (1163–1186)[2] | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | |||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||
| Sultan | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Günümüzdeki ülkeler | ||||||||||||
| Makale serilerinden |
 |
| İran tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
|
Zaman çizelgesi |
| Hindistan tarihi |
|---|
 |
Gazneliler (Farsça: غزنویان Ghaznaviyān), 963-1186 yılları arasında Maveraünnehir, Afganistan, Hindistan'ın kuzeyi ve Horasan'da hüküm sürmüş[6][7][8] olan Türk devleti.[9][10][11][12] Gazneliler adlarını başkent edindikleri, hâlen Afganistan sınırları içinde bulunan Gazne şehrinden almıştı. Mahmud-ı Gaznevî'nin Yemînüddevle lakabına atıfla bu hanedana Yemînîler denilmektedir. Ayrıca hanedanın babası Sebük Tigin'e atıfla Sebük Teginîler olarak da anılmaktadır.[12] Gazne Devleti'nden önce bu topraklarda hüküm sürmüş olan Fars asıllı Samanîlerin siyasi ve kültürel etkisinden dolayı Gazneli Türkler, zaman içerisinde Farslaşmışlardır.[6][8][10][13][14]
Gaznelilerin kurucusu sayılan Alp Tegin, Samanîlerin ordu komutanlarındandı. Ancak hanedanlığın tam anlamıyla kuruluşu, onun damadı Sebük Tigin döneminde mümkün olmuştur. Sebük Tigin, Gazne şehrini başkent yaparak Samanî sultanlarının egemenliğinden kurtulmuştur.[9][15] Sebük Tegin'in oğlu Sultan Mahmut döneminde imparatorluğun sınırları Ceyhun'dan İndus Nehri'ne, oradan da Hint Okyanusu'na kadar uzandı ve Rey ve Hamedan'ı da kapsadı. I. Mesut döneminde Gaznelilere ait, köklü ve büyük toprakların bir kısmı kaybedilmiştir. Batı bölgelerinin neredeyse tamamı, Dandanakan Savaşı sonrasında Selçuklu Devleti'nin kontrolüne geçmiş ve elde Afganistan, Belucistan ve Pencap bölgeleri kalmıştı. Selçukluların 1157'de dağılması, Gaznelilere pek yarar sağlamadı. Bu karışık ortamdan güçlenerek çıkan Gurlular, 1151'de Behramşah'ı yenilgiye uğratarak Gazne'yi ele geçirdiler. Bundan sonra hükümdarlıklarını Lahor'a çekilerek devam ettiren ve İslam dinini Hindistan'ın içlerine kadar yaymış olan Gaznelilerin[9] son hükümdarı Hüsrev Melik'in Gurlular tarafından 1186'da esir alınmasından sonra Gazne Devleti kesin olarak sona erdi.
- ^ "Ankara'nın Başkent Oluşunun 89. Yılı Kutlu Olsun". ttk.org.tr. 2012. 19 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (WMV) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
- ^ "Lahore" 17 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Britannica
- ^ C.E. Bosworth, The Ghaznavids:994-1040, (Edinburgh University Press, 1963), 134.
- ^ Homa Katouzian, "Iranian history and politics", Published by Routledge, 2003. pg 128: "Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability"
- ^ "Persian Prose Literature." World Eras. 2002. HighBeam Research. (3 Eylül 2012);"Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)—or was a preferred lingua franca for them—as with the later Turkish dynasties such as the Ghaznawids (977–1187) and Saljuks (1037–1194)". [1] 2 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Bosworth, The Ghaznavids. Edinburgh, 1963
- ^ Bosworth, "Ghaznavids", in Encyclopaedia Iranica, Online Edition 2006, (LINK 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ a b Bosworth, Ghaznavids, Encyclopaedia of Islam, Online Edition; Brill, Leiden; 2006/2007
- ^ a b c "Gazneliler". Temel Britannica Ansiklopedisi. 7. Cilt. İstanbul: Ana Yayıncılık. 1993. ss. sf. 98-99.
- ^ a b "Gazneliler". Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. 9. Cilt. İstanbul: Milliyet A.Ş. 1991. ss. sf. 4442-4443.
- ^ ""Encyclopedia Britannica - Ghaznavid Dynasty"". 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009.
- ^ a b "TDV İslâm Ansiklopedisi". ERDOĞAN MERÇİL, "GAZNELİLER". 14 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.
- ^ M.A. Amir-Moezzi, "Shahrbanu", Encyclopaedia Iranica, Online Edition, (LINK 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ "Encyclopaedia Iranica, Iran: Islamic Period - Ghaznavids, E. Yarshater". 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009.
- ^ Encyclopedia Britannica, Ghaznavid Dynasty, Online Edition 2007 (LINK 24 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)