Kapitalizm

Makale serilerinden
Liberalizm
Tarihi Liberalizm tarihi Afrika ve Asya'da liberalizm Avrupa'da liberalizm Amerika'da liberalizm Okyanusya'da liberalizm Liberal teoriye katkılar
Kavramlar Demokrasi Ekonomik liberalizm Ekonomik küreselleşme Eşitlik Cinsiyet Kanun Özgürlük Piyasa Basın Ekonomik İnanç İfade Ticaret Zarar ilkesi Enternasyonalizm Görünmez el Laissez-faire Özgürlük Negatif Pozitif Piyasa ekonomisi Saldırmazlık ilkesi Açık toplum Hoşgörülü toplum Halk egemenliği Özel mülkiyet Haklar Sivil ve siyasi Doğal ve yasal Hukukun üstünlüğü Sekülerizm Din ve devletin ayrılması Toplum sözleşmesi Cehalet örtüsü
Türler Klasik Sosyal Muhafazakâr Demokratik Yeşil Millî Piyasa Neo Ordo Paleo Radikal Anarko Tekno Feminist Seküler
Düşünürler Acton Arnold Aron Badawi Bastiat Bentham Berlin Burke Čapek Cassirer Collingwood Condorcet Constant Croce Emerson Friedman Guizot Hayek Hu Humboldt Kant Keynes Korais Kymlicka List Locke Martineau Mill Milton Mises Montesquieu Nozick Ortega Paine Popper Priestley Rawls Ricardo Say Sen Smith Spencer Spinoza Staël Tocqueville Turgot Voltaire Weber Wollstonecraft
Politikacılar Artigas Bright Broglie Cavour Cobden Deák Deakin George Gladstone Gokhale Itagaki Jefferson Juárez Kemal King Kołłątaj Kossuth Lamartine Levski Lincoln Macaulay Madison Mazzini Milyukov Mommsen Naoroji Ohlin Pearson Rathenau Roosevelt Sarmiento Ståhlberg Venizelos
Organizasyonlar Liberal partiler Liberal Enternasyonal Uluslararası Liberal Gençlik Federasyonu (IFLRY) Avrupa Liberal Demokrat ve Reform Partisi (ELDR) Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı (ALDE) Avrupa Liberal Gençlik (LYMEC) Asya Liberaller ve Demokratlar Konseyi (CALD) Afrika Liberal Ağı (ALN) Latin Amerika Liberal Ağı (RELIAL)
İlgili konular Anti-otoriteryenizm Antikomünizm Kapitalizm Merkezcilik Ekonomik özgürlük Eşitlikçilik Ampirizm Hümanizm Bireycilik Liberteryenizm Liberizm Üçüncü yol Faydacılık İlerlemecilik Korsan Parti
g t d

Kapitalizm ya da diğer adlarıyla sermayecilik ve anamalcılık, üretim araçlarının özel mülkiyetine ve kâr amacıyla işletilmesine dayanan ekonomik sistemdir.^[1][2][3][4] Kapitalizmin tanımlayıcı özellikleri arasında sermaye birikimi, rekabetçi piyasalar, fiyat sistemleri, özel mülkiyet, mülkiyet haklarının tanınması, kişisel çıkar, ekonomik özgürlük, meritokrasi, iş ahlakı, tüketici egemenliği, ekonomik verimlilik, hükûmetin sınırlı rolü, kâr güdüsü, kredi ve borcu mümkün kılan finansal bir para ve yatırım altyapısı, girişimcilik, metalaşma, gönüllü değişim, ücretli emek, mal ve hizmet üretimi, inovasyon ve ekonomik büyümeye güçlü bir vurgu yer alır.^[5][6][7] Bir piyasa ekonomisinde kararlar ve yatırımlar, servet, mülk veya sermaye ya da üretim kapasitesini yönlendirme yeteneğine sahip kişiler tarafından belirlenir. Fiyatlar, mal ve hizmetlerin dağıtımı ise büyük ölçüde mal ve hizmet pazarlarındaki rekabet tarafından şekillendirilir.^[8]

Ekonomistler, tarihçiler, politik ekonomistler ve sosyologlar, kapitalizm analizlerinde farklı bakış açıları benimseyerek uygulamada kapitalizmin çeşitli biçimlerini kabul ettiler. Bunlar arasında laissez-faire veya serbest piyasa kapitalizmi, anarko-kapitalizm, devlet kapitalizmi ve refah kapitalizmi yer almaktadır. Kapitalizmin farklı biçimlerinde farklı derecelerde serbest piyasalar, kamu mülkiyeti, serbest rekabetin önündeki engeller ve devlet onaylı sosyal politikalar bulunmaktadır. Piyasalardaki rekabetin derecesi, müdahale ve düzenlemenin rolü ve devlet mülkiyetinin kapsamı farklı kapitalizm modellerine göre değişmektedir.^[9][10] Farklı piyasaların ne ölçüde serbest olduğu ve özel mülkiyeti tanımlayan kurallar, siyaset ve politika meseleleridir. Mevcut kapitalist ekonomilerin çoğu, serbest piyasa unsurlarını devlet müdahalesi ve bazı durumlarda ekonomik planlama ile birleştiren karma ekonomilerdir.^[11]

Modern biçimiyle kapitalizm, İngiltere'deki tarımcılıktan ve 16. ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa ülkelerinin merkantilist uygulamalarından ortaya çıktı. Kapitalizm, 18. yüzyıldaki Sanayi Devrimi ile birlikte fabrika işçiliği ve karmaşık bir işbölümüyle karakterize edilen baskın bir üretim biçimi haline geldi. Küreselleşme süreciyle birlikte kapitalizm, 19. ve 20. yüzyıllarda, özellikle de I. Dünya Savaşı öncesinde ve Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra tüm dünyaya yayıldı. 19. yüzyıl boyunca kapitalizm, büyük ölçüde devlet tarafından düzenlenmedi, ancak II. Dünya Savaşı sonrası dönemde Keynesçilik yoluyla daha fazla düzenlendi, ardından 1980'lerden itibaren neoliberalizm yoluyla daha düzenlenmemiş kapitalizme geri dönüldü.

1. ^ Zimbalist, Andrew; Sherman, Howard J.; Brown, Stuart (Ekim 1988). Comparing Economic Systems: A Political-Economic Approach. Harcourt College Publishing. ss. 6-7. ISBN 978-0-15-512403-5. Saf kapitalizm, tüm üretim araçlarının (fiziksel sermaye) özel mülkiyette olduğu ve kapitalist sınıf tarafından kâr amacıyla işletildiği, diğer insanların çoğunun ise maaş ya da ücret karşılığında çalışan (ve sermayenin ya da ürünün sahibi olmayan) işçilerden oluştuğu bir sistem olarak tanımlanmaktadır. 
2. ^ Rosser, Mariana V.; Rosser, J Barkley (23 Temmuz 2003). Comparative Economics in a Transforming World Economy. MIT Press. s. 7. ISBN 978-0-262-18234-8. Kapitalist ekonomilerde, toprak ve üretilen üretim araçları (sermaye stoku) özel şahısların veya firma olarak örgütlenmiş özel şahıs gruplarının mülkiyetindedir. 
3. ^ Gilpin, Robert (2018). The Challenge of Global Capitalism : The World Economy in the 21st Century. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-18647-4. OCLC 1076397003. 
4. ^ Sternberg, Elaine (2015). "Defining Capitalism". Economic Affairs. 35 (3): 380-396. doi:10.1111/ecaf.12141. ISSN 0265-0665. 
5. ^ Heilbroner, Robert L. (2018). "Capitalism". The New Palgrave Dictionary of Economics: 1378-1389. doi:10.1057/978-1-349-95189-5_154. ISBN 978-1-349-95188-8. 
6. ^ Hodgson, Geoffrey M. (2015). Conceptualizing Capitalism: Institutions, Evolution, Future. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 9780226168142. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2024. 
7. ^ Berend, Ivan T. (2015). "Capitalism". International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences|International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition): 94-98. doi:10.1016/B978-0-08-097086-8.62003-2. ISBN 978-0-08-097087-5. 
8. ^ Gregory, Paul; Stuart, Robert (2013). The Global Economy and its Economic Systems. South-Western College Publishing. s. 41. ISBN 978-1-285-05535-0. Kapitalizm, üretim faktörlerinin özel mülkiyeti ile karakterize edilir. Karar alma merkezi değildir ve üretim faktörlerinin sahiplerine aittir. Karar alma süreçleri, gerekli bilgileri sağlayan piyasa tarafından koordine edilir. Katılımcıları motive etmek için maddi teşvikler kullanılır. 
9. ^ Macmillan Dictionary of Modern Economics. 3rd. 1986. s. 54. 
10. ^ Bronk, Richard (2000). "Which model of capitalism?". OECD Observer. 1999 (221-222). OECD. ss. 12-15. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2018. 
11. ^ Stilwell, Frank (2002). Political Economy: the Contest of Economic Ideas. 1st. Melbourne, Australia: Oxford University Press.