Kutbiddin Aybek

Kutbiddin Aybek. Delhi Türk Sultanlığı'nın kurucusu ve ilk hükümdarı.

Türk kökenli olan Aybek esir edilişini müteakip, Nişabur kadısına satıldı ve burada iyi bir eğitim aldı. Kadı ölünce Gurlu Sultanı Gurlu Muhammet'e satıldı ve adıgeçenin Delhi'yi yakıp yıktığı 1193 seferine katıldı. Gurlu'nun en güvendiği komutan mertebesine yükselen Aybek, 1206 yılında efendisinin ölümüyle tüm Afganistan, Pakistan ve kuzey Hindistan topraklarına egemen oldu. 1210 yılında Çevgan oynarken attan düşerek öldü.^[1] Onun ölümünün ardından taht kavgaları başladı. Yerini oğlu Aram Şah alsa da Kutbiddin Aybek'in damadı Şemseddin İltutmuş, Aram Şah'ı etkisiz hâle getirerek tahta oturdu.^[2]

Delhi'deki ilk İslam mimarisi örneklerinden biri olan Kuvvet-ül İslam Camii ve Dünya Kültür Mirası listesinde bulunan Kutub Minar Kutbiddin Aybek döneminde inşa edilmiştir.^[3] Güzel Kur'an okuduğu için "Kur'ân-hân" lakabıyla meşhur olmuştur.^[1]

Âlimlere ve ilim ehline büyük saygı gösteren Kutbiddin Aybek, ülkesini bir ilim merkezi hâline getirmek için çalışmıştır. Hasan Nizamî, Fahr-i Müdebbir, İmam Radiyüddin Sagânî, Kadı Hamîdeddîn İftihâr Ali b. Ömer el-Mahmûdî ve Mevlânâ Bahâeddîn Uşî gibi alimleri himaye etmiştir.^[3]

1. ^ ^{a b} "İslam Ansiklopedisi, Kutbüddin Aybeg maddesi". 13 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
2. ^ "Üçok, B. "Delhi Müslüman - Türk Sultanlığının Kuruluşu Ve Sultan Raziye'nin Saltanatı". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1960 ): 125". 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
3. ^ ^{a b} "Kortel, Haluk . "Bilimin Koruyucuları Olarak Delhi-Türk Sultanları 1206-1414". Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 4 / 11 (Kasım 2017): 162-163". 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023.