Moise Tshombe

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: "Moise Tshombe" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Temmuz 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Moise Kapenda Tshombe (10 Kasım 1919 - 29 Haziran 1969), Afrikalı politikacı. 1960'ta Belçika Kongosu'ndan ayrılan Katanga'nın başkanı ve ardından kurulan birleşik Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin (1971-1997 arasında Zaire) başbakanı.

Varlıklı bir aileden geliyordu. Babasından büyük bir ticari miras devraldı. Ama işadamlığında başarılı olamayınca siyasetle ilgilenmeye başladı. 1951-1953 arasında Katanga Eyalet Meclisinde görev yapan az sayıda Kongolu arasında yer aldı. 1959'da Conakat (Confédération des associations tribales du Katanga-Katanga Kabile Birlikleri Konfederasyonu) başkanı oldu. Tshombe'nin üyesi olduğu güçlü Lunda kabilesine dayanan Conakat, eyaletteki zengin bakır madenlerini elinde tutan Belçikalı maden tekeli Yukarı Katanga Madencilik Birliği'nin desteklediği bir siyasi partiydi. Tshombe 1960'ta Belçika hükûmetinin Kongo'ya bağımsızlık verilmesini görüşmek üzere topladığı konferansta Conakat'ın önerisinin sözcülüğünü yaptı. Conakat bağımsız Kongo'nun yarı-özerk eyaletlerden oluşan gevşek bir konfederasyon olmasını öneriyordu. Konferansta Tshombe'nin önerileri de, Joseph Kasavubu gibi federasyondan yana olan öteki temsilcilerin önerileri de reddedilirken Patrice Lumumba'nın güçlü bir merkezi cumhuriyet tasarısı kabul edildi.

Mayıs 1960'ta yapılan ilk genel seçimde Conakat parlamentodaki 1937 sandalyeden yalnızca 8'ini kazanmasına karşın, müttefikleriyle birlikte Katanga Eyalet Meclisinde çoğunluğu sağladı. Böylece Tshombe eyalet başkanı oldu. Başlangıçta Lumumba'nın ulusal hükûmet hükûmetini kabul etmiş görünmekle birlikte, bağımsızlık ilanından iki hafta sonra Halk Gücü adlı milis örgütünün giriştiği ayaklanmayı bahane ederek Katanga'nın bağımsızlığını ilan etti. Kongo başbakanı Lumumba'nın Cumhurbaşkanı Kasavubu ve ordu tarafından Eylül 1960'ta zorla görevden uzaklaştırılmasından sonra Katanga'nın cumhuriyetten ayrılması konusunda Kasavubu'yla yaptığı görüşmeleri sürdürmedi. Ocak 1961'de Lumumba'nın işkence edilerek öldürülmesinde Tshombe'nin de payı olduğu kanısı oldukça yaygındır.

Tshombe kurduğu devletin uluslararası alanda tanınması için harcadığı çabalardan bir sonuç alamadı. Ocak 1963'te Birleşmiş Milletler askerî gücünün Katanga'ya müdahale ederek askerlerini yenilgiye uğratmasından sonra İspanya'ya kaçtı. 1964'te Kongo'nun doğusunda baş gösteren bir ayaklanmayı bastırmak üzere başbakanlığı üstlenmesi için Başkan Kasavubu tarafından sürgünden çağrıldı. Ayaklanmacılara karşı paralı beyaz askerleri kullandığı gerekçesiyle 1965'te görevden uzaklaştırıldı. Bu arada, görevden uzaklaştırılmasına Kasavubu'ya karşı bir komploya karışmasının yol açtığı da öne sürüldü. Tshombe bundan sonra İspanya'ya döndü. 1967'de gıyabında idama mahkûm edildi. Aynı yıl Kongo'ya dönmeye hazırlandığı yönünde söylentiler çıktığı sırada uçağı kaçırılarak Cezayir'e götürüldü.Cezayir hükûmeti Kongo cumhurbaşkanı Joseph Mobutu'nun, suçluların iadesi kuralına uygun olarak Tshombe'nin Kongo yetkililerine teslim edilerek yargılanması istemini kabul etmedi. Tshombe ömrünün sonuna kadar Cezayir kenti yakınlarında bir evde gözetim altında tutuldu.